Μονοχάρτζης ή Μοροχάρτζης Γκίκας (1768-1824)
Μονοχάρτζης ή Μοροχάρτζης Γκίκας[1] του Νικόλα και της Κατερίνας. Ναυτικός – πειρατής με προεπαναστατική δράση από το Κρανίδι Αργολίδας. Μαζί με τα αδέλφια του Αναστάσιο και Γιώργη ανέπτυξε αντιπειρατική δράση κατά των κουρσάρων του Μαγκρέμπ.[2]
Τον Ιούνιο του 1798 κατατάχθηκε μαζί με τον αδελφό του Αναστάσιο στην νεοσχηματιζομένη Ελληνική Λεγεώνα[3] (Legion Grecque) του γαλλικού στρατού. Συμμετείχε στη μάχη των Πυραμίδων[4] (21 Ιουλίου 1798), καθώς και στη ναυμαχία του Αμπουκίρ[5] (1-2 Αυγούστου 1798), κατά τη διάρκεια των οποίων διακρίθηκε. Για τις υπηρεσίες του προς τη Γαλλική Δημοκρατία τιμήθηκε με το χαλκούν παράσημο Ανδρείας της Δημοκρατίας.
Μάχη των Πυραμίδων, 21 Ιουλίου 1798. Έργο του Γάλλου ζωγράφου Louis-François, Baron Lejeune (1775-1848). Συλλογή: Palace of Versailles.
Μετά την καταστροφή των Γάλλων, στην Αίγυπτο, κατάφερε να αποφύγει την αιχμαλωσία και να καταφύγει στην Κρήτη. Συνέχισε τα επόμενα δύο χρόνια με τον Αναστάσιο να τροφοδοτεί παράνομα την αποκλεισμένη από τους Άγγλους, Γαλλία, και παράλληλα να καταδιώκει τους κουρσάρους της Βορείου Αφρικής. Το γαλλικό κράτος δεν απέδωσε σε αυτόν και τον αδελφό του, Αναστάσιο, το ποσόν των 60.000 γροσίων που τους είχε υποσχεθεί για την προσφορά τους στη Δημοκρατία.
Ναυμαχία του Κόλπου του Αμπουκίρ – Η Καταστροφή του Γαλλικού Orient. Έργο του Άγγλου ζωγράφου Τζορτζ Άρναλντ (George Arnald 1763-1841), Εθνικό Ναυτικό Μουσείο, Γκρίνουιτς, Λονδίνο, Αγγλία.
Στις 6 Ιουλίου 1810, κατόπιν ειδικής αδείας από την αγγλική ναυτική διοίκηση Μεσογείου, εξόπλισε το σκάφος του με ναυτικά πυροβόλα για την αντιμετώπιση των Μπαρμπαρέζων πειρατών. Στις 21 Μαΐου του επομένου έτους αιχμαλώτισε και λεηλάτησε στον κάβο-Μαλιά, αλγερινό πειρατικό με εξηνταμελές πλήρωμα, ενώ στις 26 Σεπτεμβρίου κυρίευσε μία αλγερινή σκαμπαβία. Κατά το 1815 έσωσε μία αμερικανική φρεγάτα από την επίθεση Αράβων πειρατών, στις ακτές της Τριπολίτιδος (Λιβύης). Το επόμενο έτος ναυμάχησε με αλγερινό φρεγαδόνι στη θαλάσσια περιοχή των Στροφάδων, αιχμαλωτίζοντας και εξοντώνοντας 30 άντρες του πληρώματος.
Όταν ξέσπασε η Επανάσταση ήταν 53 ετών. Συμμετείχε στις ναυμαχίες Π. Πατρών, Άθω καθώς και σε διάφορες ναυτικές επιχειρήσεις. Έλαβε μέρος στην προσβολή ναυλοχούσας τουρκικής ναυτικής μοίρας στη Μήλο στις 10 Απριλίου 1821, όπου κατέλαβε με τα αδέλφια του την κορβέττα «Μisir», εισπηδήσας πρώτος στο εχθρικό σκάφος.
Ανέλαβε στις 26 Ιουλίου 1821 τη μεταφορά 60 Τούρκων της Μονεμβασίας στη Μ. Ασία, τους οποίους έπνιξε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Επίσης ανέλαβε στις 20 Δεκεμβρίου 1822 τη μεταφορά 250 Τούρκων του Ναυπλίου στη Σμύρνη. Λίγες ημέρες αργότερα επαναλαμβάνοντας το ίδιο ταξίδι έπνιξε όσους πρόσφυγες μετέφερε από το Ναύπλιο, με αποτέλεσμα να του αφαιρεθεί το Δίπλωμα πλοηγίας και να χαρακτηρισθεί πειρατής. Το 1823 επανέκτησε το ναυτικό του Δίπλωμα.
Στις 29 Αυγούστου 1824 η γολέττα του «Περσεύς», 8.000 κοιλών, ενταγμένη σε νηοπομπή που μετέφερε πολεμοφόδια στην Κρήτη, εντοπίσθηκε από αιγυπτιακή μοίρα η οποία προσέβαλε τον ελληνικό ναυτικό σχηματισμό. Λόγω των αντιθέτων ανέμων το πλοίο του περικυκλώθηκε από τέσσερα εχθρικά σκάφη, δεχόμενο παράλληλα ισχυρό πυρ. Προκειμένου να παραδοθεί, υφιστάμενος τις συνέπειες, ανατίναξε το πλοίο του φονεύοντας τους 26 ναύτες του, προκαλώντας ταυτόχρονα ζημιές στα παραπλέοντα εχθρικά σκάφη. Ο ηρωικός θάνατός του έπεσε σαν κεραυνός στο Κρανίδι και προκάλεσε μεγάλη θλίψη. Μαχόμενος, επέδειξε αυταπάρνηση, απαράμιλλο θάρρος, μεγαλοψυχία, εντιμότητα και γενναιότητα. Τον χαρακτήριζαν ατρόμητο, πολύ σκληρό και δίκαιο. Ο μακαριστός μητροπολίτης Κορίνθου Π. Καρανικόλας, τον αναφέρει στο έργο του «Το Κρανίδι» σελ. 74-76.[6]
Υποσημειώσεις
[1] Σύμφωνα με τον κληρονόμο – εγγονό των Μονοχαρτζαίων, Άγγελο Μπούζο, η οικογένεια Μονοχάρτζη ή Μοροχάρτζη αρχικά ονομαζόταν Κατρακή ή Κατράλη, καταγόταν από την Κωνσταντίνη της Αλγερίας και εγκαταστάθηκε στον Κάτω Ναχαγιέ το 1650, αν και αναφέρεται ήδη από το 1621 η ύπαρξη κάποιου κληρικού στην περιοχή ονόματι Νικήτα Θ. Μονοχάρτζη. Κατά τα τέλη του ΙΖ’ αιώνα και την έναρξη του ΓΗ’ αναφέρεται ότι κατοικούσαν στο Κρανίδι οι οικογένειες Ηρακλή X. Μονοχάρτζη και Νικολάου Λ. Μονοχάρτζη.
[2] Μαγκρέμπ ονομάζεται η περιοχή της Βορειοδυτικής – Βόρειας Αφρικής που περιλαμβάνει το Μαρόκο, την Αλγερία και την Τυνησία. Με τον όρο Μεγάλο Μαγρέμπ περιλαμβάνονται επιπλέον οι περιοχές της Δυτικής Σαχάρας, Μαυριτανίας και της Λιβύης.
[3] Όταν ο Ναπολέοντας επιτέθηκε στην Αίγυπτο, όπου κατοικούσαν ελληνικοί πληθυσμοί, αρκετοί Έλληνες στρατιώτες εντάχθηκαν στο γαλλικό στράτευμα και δημιούργησαν την Ελληνική λεγεώνα. Επικεφαλής της λεγεώνας ήταν ο συνταγματάρχης Νικόλαος Παπάζογλου, γνωστός ως Τσεσμελής, καθώς γεννήθηκε στο Τσεσμέ της Μικράς Ασίας, το 1758. Αποστολή της Ελληνικής Λεγεώνας ήταν η εξασφάλιση της ελεύθερης διέλευσης των Γάλλων στον Νείλο και η προστασία των γραμμών συγκοινωνίας του γαλλικού στρατού.
[4] Η Μάχη των Πυραμίδων έλαβε χώρα στις 21 Ιουλίου 1798 κατά τη διάρκεια της γαλλικής Εκστρατείας της Αιγύπτου. Ο Γαλλικός Στρατός υπό τον στρατηγό Ναπολέοντα Βοναπάρτη σημείωσε μια αποφασιστική νίκη εναντίον των δυνάμεων των τοπικών Μαμελούκων ηγεμόνων, εξολοθρεύοντας σχεδόν ολόκληρο τον Αιγυπτιακό Στρατό. Η νίκη σφράγισε τη γαλλική κατάκτηση της οθωμανικής Αιγύπτου, καθώς ο ηγέτης των Μαμελούκων, ο μπέης Μουράτ, διέσωσε τ΄ απομεινάρια του στρατού του, καταφεύγοντας, σε μια χαοτική υποχώρηση, στην Άνω Αίγυπτο. Οι γαλλικές απώλειες ήταν περίπου 300 άνδρες, ενώ οι αιγυπτιακές χιλιάδες. Ο Ναπολέων εισήλθε στο Κάιρο μετά τη μάχη και δημιούργησε μια νέα τοπική διοίκηση υπό την επίβλεψή του. Η μάχη αυτή αποκάλυψε τη βασική στρατιωτική και πολιτική παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα, ειδικώς συγκρινόμενης με την ανερχόμενη δύναμη της ναπολεόντειας Γαλλίας.
[5] Η Ναυμαχία του Νείλου (γνωστή και ως Ναυμαχία του Κόλπου του Αμπουκίρ μεταξύ του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού και του Ναυτικού της Γαλλίας, η οποία έλαβε χώρα στον Κόλπο του Αμπουκίρ κοντά στο Δέλτα του Νείλου, μεταξύ 1-3 Αυγούστου του 1798. Η ναυμαχία αποτέλεσε το αποκορύφωμα των ναυτικών επιχειρήσεων, που κλιμακώθηκαν κατά μήκος της Μεσογείου κατά τους τρεις προηγούμενους μήνες, όταν μεγάλη γαλλική νηοπομπή έπλευσε από την Τουλόν στην Αλεξάνδρεια, μεταφέροντας εκστρατευτική δύναμη υπό τον στρατηγό Ναπολέοντα Α΄ Βοναπάρτη, ενώ ο βρετανικός στόλος τον αναζητούσε. Τελικά οι Βρετανοί, σε ναυμαχία υπό την ηγεσία του υποναυάρχου σερ Οράτιου Νέλσον, κατήγαγαν αποφασιστική νίκη κατά των Γάλλων του αντιναυάρχου Φρανσουά-Πωλ Μπρυαί ντ’ Αιγκαλλιέ.
[6] Παντελεήμονος Κ. Καρανικόλα, Το Κρανίδι, Κομμάτια από τη Χαμένη Ιστορία του, Κόρινθος, 1980.
Γεώργιος Μ. Βουτσίνος
«Μητρώον Κρανιδιωτών Αγωνιστών της Ελληνικής Παλιγγενεσίας», έκδοση Δημοτικής Βιβλιοθήκης Δήμου Κρανιδίου, Αθήνα, 2010.
Οι υποσημειώσεις και οι εικόνες που παρατίθενται στο κείμενο, οφείλονται στην Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη.
Διαβάστε ακόμη:
- Το ξεκίνημα της Επανάστασης του ’21 στην Ερμιονίδα
- Περιπέτειες Κρανιδιωτών ναυτικών στη θάλασσα των Κυθήρων (Τέλη 18ου αι.)
- Μονοχάρτζης ή Μοροχάρτζης Γιώργης (1770 – ;)
- Μονοχάρτζης Αναστάσιος Ν. (1773;-1839)