Ο Νικηταράς ενδιαφέρεται για Θέατρο
Νικήτας Σταματελόπουλος – Νικηταράς (1782-1849) – Επιχρωματισμένη λιθογραφία, έργο του Γερμανού στρατιωτικού Karl Krazeisen.
Τα περιστατικά της δράσεως τον ονομαστού Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά κατά την επανάσταση του 1821, αλλά και πριν από αυτήν, είναι, ως γνωστό, πολλά. Μέλος της Φιλικής Εταιρείας και από τους ηγέτες του Αγώνα, διακρίθηκε από τις πρώτες κιόλας μάχες, και ιδιαίτερα σ’ εκείνη των Δολιανών. Διακόσιοι μόνο Έλληνες, με αρχηγό αυτόν, κατατρόπωσαν εκεί έξη χιλιάδες Τούρκους, στους οποίους προκάλεσαν αφάνταστη φθορά. Τότε ονομάσθηκε «Τουρκοφάγος». Διαδοχικά, κατά την διάρκεια της Επαναστάσεως, και μετά από αυτή, πήρε διάφορα αξιώματα: μινίστρος (υπουργός), στρατηγός, γερουσιαστής. Δεν ξέφυγε όμως κι αυτός από την μοίρα πολλών άλλων αγωνιστών. Φυλακίσθηκε ένα διάστημα, τυφλώθηκε και τυφλός έμεινε ως τον θάνατό του, το 1849.
Ο Νικηταράς όμως δεν υπήρξε μόνο Τουρκοφάγος. Από ένα έγγραφο, που φέρνουμε στο φως, αποδεικνύεται ότι ήταν ένας άνθρωπος με πνεύμα ευρύτατο, με ιδέες που θα μπορούσαμε να τις πούμε «τολμηρές» για την εποχή του. Γιατί επάνω στην κάψα του πολέμου, στα αίματα και στους καπνούς, σκέφθηκε, εκτός από τ’ άλλα, και την ίδρυση θεάτρου!
Βρισκόμαστε στο έτος 1823. Ο Νικηταράς είναι φρούραρχος στο Ναύπλιο. Διοικητής δηλαδή της πόλεως, και με δικαστική εξουσία. Τότε, από την θέση του αυτή, απηύθυνε μια αναφορά στον προϊστάμενό του υπουργό των Εσωτερικών με την οποία του ζητούσε να του παραχωρηθούν ορισμένα οικήματα της πόλεως για διάφορους σκοπούς.
Το σχετικό έγγραφο, που βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Συλλογή Βλαχογιάννη, Φ. 54) έχει ως εξής:
«Ἐξοχώτατε Ὑπουργέ τῶν Ἐσωτερικών
Ἐπειδή καί εἰς τἠν ἀνθρωπότητα τό πρῶτον ἀγαθόν πρᾶγμα εἶναι ἡ παιδεία, καθώς πρός τούτοις εἰς τήν ἰδίαν, ἱερώτατον καί ἡ ὑπεράσπισις τῶν πτωχῶν ἀσθενῶν, μάλιστα δέ τῶν στρατιωτῶν, ζητῶ διά τοῦ παρόντος μου μέσον τοῦ Ὑπουργείου τούτου παρά τῆς Ὑπερτάτης Διοικήσεως, ἵνα δοθῶσιν εἰς την ἐξουσίαν μου, πρῶτον το τζαμί τοῦ Ἀγάπασσα μεθ’ ὅλα του τά περιεχόμενα ἐργαστήρια, ἵνα χρησιμεύσῃ διά θέατρον, δεύτερον τήν μεγάλην οἰκίαν εὐρισκομένην εἰς τό πλάτωμα ἀπέναντι τοῦ τζαμίου, ἵνα χρησιμεύσῃ διά σχολεῖον μεθ’ ὅλα του τά περιεχόμενα ἐργαστήρια, και τρίτον ἕνα ὀσπίτιον μεγάλον κατά τά πέντε Ἀδέλφια, ἵνα χρησιμεύσῃ διά Νοσοκομεῖον, διά τά ὁποῖα ἀφ’ οὗ μοῦ δοθῇ ἡ ἄδεια, ἀφίνω ἐπίτροπον διά να τά τελειώσῃ, παρακαλώντας την ‘Υπερτάτην διά να ἤθελεν διορήσῃ ἕναν ἐπιστάτην της, ἵνα μετά τοῦ ἐδικοῦ μου λαμβάνωσι τά εἰσοδήματα, και κάμνωσι τά ἔξοδα, καί χρονικῶς δίδωσι λογαριασμόν. Ὅθεν καί να ἔχω την ἀπόκρισιν, προσκυνῶ καί μένω.
Εκ Ναυπλίου τήν 25 Νοεμβρίου 1823
Νικήτας Σταματελόπουλος
Την εποχή εκείνη υπήρχαν μερικά, υποτυπώδη βέβαια, σχολεία, όπως, υποτυπώδη επίσης, νοσηλευτήρια για τους πληγωμένους. Το να θέλει όμως ο Νικηταράς να έχει πρώτος την ιδέα της ιδρύσεως της πρώτης ελληνικής Σκηνής, το πράγμα είναι πολύ περίεργο και χαρακτηρίζει τον άνδρα. Ήθελε, παντού και πάντοτε, να είναι ο πρώτος. Ο Νικηταράς βέβαια, σαν κοσμογυρισμένος, ήξερε και την επίδραση του θεάτρου, αλλά για την εποχή εκείνη το πράγμα καταντά απίστευτο. Και ασφαλώς δεν πραγματοποιήθηκε, αφού και ο ίδιος κατόπιν συνέχισε να πολεμά και στο πόδι του άφησε επίτροπο.
Ο Νικηταράς ήταν και παντρεμένος. Είχε πάρει την κόρη του πρωτοκλέφτη του Μοριά καπετάν Ζαχαρία του Μπαρμπιτσιώτη, την Αγγελίνα. Απέκτησαν δύο κορίτσια και ένα αγόρι. Η Αγγελίνα, ή «Στρατηγού» όπως την αποκαλούσε ο λαός, ξαναέχτισε και μία εκκλησιά και την αφιέρωσε στον άγιο Νικήτα, όπως μάς λέει το παρακάτω έγγραφο (ΓΑΚ. θρησ. Φ. 9β) για να προστατεύει τον στρατηγό!
Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος
Το Υπουργείον της θρησκείας
Άριθ. 2246.
Προς τον θεοφιλέστατον Επίσκοπον Κομάνων κ. Ευγένιον
Κατ’ αίτησιν της στρατηγούς Νικήταινας, διορίζεσαι η θεοφιλία σου να συνεπιστατήσης εις την εκκαθάρισιν της νεοανακαινισθείσης εκκλησιάς διά να εκκαθαρισθή καλώς και να ετοιμασθή δεόντως, διά τον εγκαινιασμόν της, όστις κατ’ αυτάς μέλλει γενέσθαι παρά της θεοφιλίας σου. Ούτω ποίησον ανυπερθέτως. Είης δε υγιαίνων εν τοσούτο μετ’ εύκλειας.
Εν Ναυπλίο τη 7 Αυγούστου 1825.
Ο υπουργός της θρησκείας Ο Δαμαλών Ιωνάς
Ο Γεν. Γραμματεύς
Αγ. Μιλτιάδης
Και το υπουργείο της Αστυνομίας, με το υπ’ άριθ. 2245 /7-8-1825 έγγραφό του, διατάσσει πέντε αιχμαλώτους Άραβας, να καθαρίσουν την εκκλησιά από τις πέτρες και τα χώματα για να εγκαινιασθεί. Η εκκλησία, αφιερωμένη στον άγιο Νικήτα, εγκαινιάστηκε την 11 Αυγούστου του 1825.
Ηλ. Παπαθανασόπουλος
Η «Μικρή Ιστορία», από ανέκδοτα έγγραφα των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Ιστορία Εικονογραφημένη, τεύχος 26, Ιούλιος 1970, σελ. 149.