Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 και η δράση του Σταμάτη Αντ. Μήτσα

Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 και η δράση του Σταμάτη Αντ. Μήτσα

Η ραγδαία επιδείνωση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων που προκλήθηκε από την αποστολή ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στην Κρήτη τον Φεβρουάριο του 1897 και την αδιαλλαξία των δύο πλευρών που δεν τους επέτρεψε να βρουν πεδίο συνεννόησης, οδήγησαν σε σύγκρουση την Ελλάδα και την Οθωμανική αυτοκρατορία. Έτσι στις 5 Απριλίου 1897 η Υψηλή Πύλη ανακοίνωσε στον Έλληνα πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων των δύο κρατών και την κήρυξη πολέμου.

Σταμάτης Μήτσας. Η φωτογραφία είναι από το προσωπικό αρχείο του Παναγιώτη Σταμ. Μήτσα, απόγονου της ιστορικής οικογένειας.

Το επίκεντρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων υπήρξε κυρίως η Θεσσαλία όπου έγιναν φονικές μάχες στο Γρίμποβο, τα Φάρσαλα, τον Δομοκό, το Βελεστίνο, το Μάτι και τα Πέντε Πηγάδια. Στις 30 Απριλίου, μετά από πόλεμο είκοσι πέντε ημερών, οι Μεγάλες Δυνάμεις ζήτησαν από την Τουρκία τη διακοπή των συγκρούσεων και την έναρξη των δια-πραγματεύσεων.

Στις 7 Μαΐου αναγγέλθηκε η σύναψη ανακωχής που υπογράφηκε στο χωριό Ταράτσα της Λαμίας. Στο μεταξύ οι συνομιλίες μεταξύ των δύο μερών παρά τις όποιες δυσκολίες συνεχίστηκαν και στις 22 Νοεμβρίου 1897 υπογράφτηκε στην Κωνσταντινούπολη η συνθήκη ειρήνης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Επιτελείου Στρατού οι νεκροί του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 ήσαν πενήντα επτά (57) αξιωματικοί και χίλιοι ενενήντα εννέα (1.099) οπλίτες. Μεγάλος ήταν και ο κλονισμός της οικονομίας της χώρας ιδιαίτερα με την πολεμική αποζημίωση των τεσσάρων εκατομμυρίων (4.000.000) λιρών που υποχρεώθηκε η Ελλάδα να καταβάλει στον νικητή.

Σε αρκετές από τις μάχες που αναφέραμε πήρε μέρος και ο Ερμιονίτης αξιωματικός του ελληνικού στρατού, λοχαγός του πυροβολικού τότε, Σταμάτης Αντ. Μήτσας, ως Διοικητής της 1^ης  ορειβατικής πυροβολαρχίας του 2^ου Συντάγματος Πυροβολικού (Στρατού Θεσσαλίας), ο οποίος επέδειξε απαράμιλλη γενναιότητα [1].

Συνοπτικά παρουσιάζουμε τη συγκρότηση του 2^ου Συντάγματος Πυροβολικού καθώς και τις σημαντικότερες πολεμικές επιχειρήσεις που έλαβε μέρος η 1^η Ορεινή Πυροβολαρχία του.

• Διοικητής: Σοφιανός Αλέξανδρος – Αντισυνταγματάρχης Π.Β.
• Υποδιοικητής: Κρεστενίδης Γεώργιος – Ταγματάρχης Π.Β.
• Διοικητής Μοίρας: Ιωάννου Ιωάννης – Ταγματάρχης Π.Β
• Διοικητής 1^ης Πυροβολαρχίας: Σταμάτης Αντ. Μήτσας – Λοχαγός Π.Β.

5-4-1897: Συμμετοχή στον αγώνα των Μεραρχιών επί των συνόρων με την 1^η Ορειβατική Πυροβολαρχία στο Βοτανοχώρι.

15-4-1897 έως 18-4-1897: Διάθεση στην 3^η Ταξιαρχία και συμμετοχή στις μάχες του Βελεστίνου.

23-4-1897: Συμμετοχή στη μάχη των Φαρσάλων.

5-5-1897: Συμμετοχή στη μάχη του Δομοκού.

6-5-1897: Σύμπτυξη προς τη στενωπό Καλαμακίου.

Οι εφημερίδες των Αθηνών που μετέφεραν τα γεγονότα και τις ειδήσεις του πολέμου έγραφαν για τον Ερμιονίτη ηρωικό αξιωματικό, απόγονο της θρυλικής οικογένειας των Μητσαίων.

Η μάχη του Βελεστίνου – Ο ηρωισμός των ανδρών μας

«…Αι δύο ορειναί πυροβολαρχίαι μας υπό τον Μήτσαν και Φραντζήν εκεραυνοβόλουν δια βολιδοφόρων οβίδων, απεσυνέθετον τας τουρκικάς φάλαγγας…Περί την 8^ην το πυρ σφοδρότερον…Αίφνης περί ώραν 10^η δύο ίλαι τουρκικού ιππικού απήλθον να καταλάβουν μικρόν λόφον κάτωθεν της ορεινής πυροβολαρχίας του Μήτσα αλλά τους εδέχθησαν δια ραγδαίου πυρός αφήσαντες αυτούς να πλησιάσωσι μέχρις εκατόν μέτρων…. Η καταστροφή του τουρκικού ιππικού υπήρξε τελεία…».

(ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, Κυριακή 20 Απριλίου 1897)

Πολεμική Ψυχολογία (Χρονογράφημα)

«….Ο αρχηγός του εν Ηπείρω στρατού, ο διαψεύσας δυστυχώς όλας τα ελπίδας μας ερωτά τον ανθυποπολοχαγόν Γαλανόν που ευρίσκεται ο ουλαμός του…. Του ετέρου (όμως αξιωματικού) η οργή και η αγανάκτησις εκσπάται δια των οφθαλμών του και αναλύεται εις δάκρυα. Ανήρ τέλειος, στρατιώτης γενναίος, πολεμήσας ηρωϊκώς και όχι δια πρώτην φοράν σήμερον, ανήρ όστις μαθητής έτι ων εν τη σχολή Ευελπίδων, δραπετεύει εκ του παραθύρου, και με κίνδυνον αποβολής εκ του…., μάχεται παρά το πλευρόν του πατρός του εν Δομοκώ κατά το 1878, ο νυν λοχαγός του πυροβολικού Σταμάτιος Μήτσας, κλαίει ως παιδίον δια την αισχράν υποχώρησιν των αρχηγών του και αναφωνεί ως άλλος Ιώβ:

– Κατηράσθην την ημέραν της γεννήσεώς μου, διότι έτυχα θεατής τοιαύτης εθνικής καταισχύνης!

(ΕΜΠΡΟΣ, Πέμπτη 23 Απριλίου 1897)

Στην πρώτη σελίδα του ίδιου φύλλου η εφημερίδα είχε δημοσιεύσει υπέροχη φωτογραφία του σπουδαίου αξιωματικού.

Οι ελληνικές στρατιωτικές στολές κατά τον πόλεμο του 1897. Henri Meyer (1844-1899), 28 February 1897.

Περί της υποχωρήσεως εις Φάρσαλα – Αφήγησις αυτόπτου μάρτυρος

 «…Η πυροβολαρχία του Σταμάτη Μήτσα έμεινεν επί ώρας πολλάς σιγώσα ένεκα ελλείματος οβίδων. Μάτην εζήτει δι αγγελιοφόρων οβίδας. Δεν του έστελναν. Ο Σταμάτης έκλαιεν από την φούρκαν του. Τέλος, φάνηκεν ο ταγματάρχης Μανέτας και πήρε κατά μέρος τον Μήτσαν και του ωμιλούσε. Τι είπαν δεν άκουσα. Ξεύρω μόνον πως ο Μήτσας τράβηξε τα κανόνια του!»

(ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, Κυριακή 27 Απριλίου 1897)

Η μάχη του Βελεστίνου – Αφήγησις ενός τραυματίου

«…Προ πάντων όμως (εφάνηκαν ανδρείοι) ο λοχαγός του πυροβολικού Μήτσας, ο ανθυπολοχαγός Γουβέλης, ο Καπιτσίνης έκαμαν θαύματα με τα κανόνια τους. Όλοι ατρόμητοι έστρωναν με τους ευζώνους κα εν άτακτον σώμα την πεδιάδα όλην από Τούρκους…».

(ΕΜΠΡΟΣ, Κυριακή 27 Απριλίου 1897)

Εκ των μυστηρίων της υποχωρήσεως – Συνεντεύξεις μετά τραυματιών

«…Το πυροβολικόν μας υπέρτερον παντός επαίνου…ο λοχαγός Μήτσας με τον Γουδέλην… όλοι αυτοί τους οποίους είδα εγώ (αναφέρει τα ονόματα δέκα αξιωματικών) έδειξαν παραδειγματικήν ανδρείαν.

– Και ο Σμολένσκης;

– Αφήσατέ τον αυτόν! Είναι τόσον υψηλά, ώστε πας έπαινός ελαττώνει την αξίαν του».[2]

(ΕΜΠΡΟΣ, Κυριακή 27 Απριλίου 1897)

Το Πηλειορείτικον Σώμα – Η μάχη του Βελεστίνου, 24 Απριλίου – Τα αίτια της υποχωρήσεως

«…Η μάχη εξηκολούθη ζωηρά. Το κατ’ αριθμόν και καθ’ όλα ανώτερον πυροβολικόν του εχθρού ουδόλως εσίγα, αι ημέτεραι ορειναί πυροβολαρχίαι, οι μεν υπό τον λοχαγόν κ. Μήτσαν εις τον κέντρον, η δε υπό τον λοχαγόν κ. Φραντζήν εις το δεξιόν κέρας εμάχοντος ερρωμένως και λίαν επιτυχώς…».

(ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, 7 Μαΐου 1897)

Όταν μετά τον πόλεμο ο Σταμάτης Μήτσας ήρθε στην Αθήνα για να παρευρεθεί κοντά στον ετοιμοθάνατο πατέρα του, ο κόσμος τον περίμενε με λαχτάρα. Κοντά στο Δαφνί τού επιφύλαξε θερμότατη υποδοχή ραίνοντας με άνθη τον ήρωα, τα άλογα και τα κανόνια του, ενώ οι εφημερίδες εγκωμίαζαν την άφιξή του. Να τι έγραφε η εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ στις 7 Οκτωβρίου 1897.

Ο λοχαγός Σταμάτης Μήτσας

Είνε τόσον ολίγοι οι διαπρέψαντες κατά τον ατυχή αυτόν πόλεμον, ώστε ο λαός να χαίρη όταν του δίδηται ευκαιρία να εκφράση προς αυτούς την ευγνωμοσύνην του. Μεταξύ των ολίγων αυτών εις την πρώτην γραμμήν είνε και ο λοχαγός του πυροβολικού κ. Μήτσας, όστις απ’ αρχής μέχρι τέλους του πολέμου ηρωϊκώτατα ηγωνίσθη με την πυροβολαρχίαν του παντού όπου ετάχθη. Εις το όνομα του αξιωματικού αυτού ώμνυον αληθώς οι στρατιώταί του εκ των οποίων πολλοί έπεσαν ένδοξοι νεκροί επάνω εις τα κανόνια του.

Η μικρά ορεινή πυροβολαρχία τα έβαλε πολλάκις με πολυπληθέστατον και ισχυρότατον εχθρικόν πυροβολικόν, υπέστη το σφοδρόν και άνισον αυτού πυρ μετά παραδειγματικής γενναιοψυχίας των ανδρών της και μεταξύ των δοξασμένων τραυματιών της, έσχε και δύο κανόνια. Αι Αθήναι επανείδον μετά χαράς τον ανδρείον αρχηγόν της με τα παλληκάρια του, τους λαμπρούς αξιωματικούς του και τους πυροβολητάς, οι οποίοι εφάνησαν αντάξιοι του λοχαγού των. Το πυροβολικόν μας διεκρίθη γενικώς εις τον πόλεμον και ένας από τους διαπρέποντας αξιωματικούς υπήρξεν αναμφισβητήτως ο λαχαγός Μήτσας.

Η πολεμική αξία, η ασυναγώνιστη ανδρεία, η σύνεση και η σωφροσύνη αλλά και η αυταπάρνηση του Σταμάτη Μήτσα ενθουσίασαν και συγκίνησαν τον κετ’ εξοχήν καυστικό και σαρκαστικό ποιητή μας Γεώργιο Σουρή ο οποίος του αφιέρωσε τιμητικό ποίημα γραμμένο στις 28 Ιουνίου 1897.

Σταμάτης Μήτσας

Του κανονιού του τη φωνή

την τρόμαξαν οι μάχες

και των Φερών εσείστηκαν

τραγουδημένες ράχες,

την ώρα την αξέχαστη,

την καθεμιά του μπάλα

νεκρή στο χώμα σώριαζε

των Τούρκων την καβάλα.

Συ που τον κοίταξες κι αλλού

και μες στην γη του Ρήγα

να πολεμά μερόνυχτα,

συ μάννα, γλυκοφίλησε

το τιμημένο το παιδί,

που ξέρει λόγια λίγα

και μόνο με του κανονιού

το στόμα παραμίλησε.

Στον πόλεμο του 1897 ασφαλώς έλαβαν μέρος όλοι οι κληρωτοί της επαρχίας Ερμιονίδας. Θα σταθούμε, όμως, αποτίνοντας τον οφειλόμενο φόρο τιμής στον νεκρό του πολέμου Σταμάτη Φωστίνη από το Κρανίδι, που σκοτώθηκε στις 8 Απριλίου 1897 στο Μπουγάζι του Τύρναβου.[3]

Στον πόλεμο του 1897 η γενναιότητα και η αξιοσύνη του Ελληνικού στρατού, αξιωματικών και οπλιτών, ήταν «αντιστρόφως ανάλογες» με αυτή που επέδειξε τόσο η πολιτική όσο η στρατιωτική ηγεσία του. Γι’ αυτό και τα όνειρα του λαού διαψεύστηκαν.

Η ταπεινωτική όσο και «διδακτική» ήττα της Ελλάδας κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, τον οποίο συνήθως ονομάζουμε «ατυχή», είχε και τη θετική του πλευρά. Το έθνος αφυπνίστηκε, ανασυντάχθηκε και ανασυγκροτήθηκε. Ο στρατός μας μεγάλωσε λόγω και της αύξησης των γεννήσεων, όπως παρατηρούν οι ειδικοί και μέσα σε δεκαπέντε χρόνια κατόρθωσε όλα αυτά να τα αξιοποιήσει και να γράψει το θαύμα των Βαλκανικών πολέμων.

Υποσημειώσεις

[1]Ήδη οι στρατιωτικές αρετές του Σταμάτη Μήτσα και η ανδρεία του είχαν ξεδιπλωθεί και κατά την Θεσσαλική επανάσταση του 1878, όταν όντας τριτοετής εύελπις αφήνει τα θρανία της Σχολής και έρχεται να αγωνιστεί στο πλευρό του πατέρα του Αντώνη Στ. Μήτσα.

[2] Ο Συνταγματάρχης πυροβολικού Κωνταντίνος Σμολένσκης ήταν ο Διοικητής της 3^ης Ταξιαρχίας και ο πλέον αναγνωρισμένος ανώτατος αξιωματικός του στρατού σε κείνον τον πόλεμο. Γι’ αυτό και κατά τις τελευταίες ημέρες του πολέμου ζητήθηκε από πολλούς να αναλάβουν την αρχηγία των στρατιωτικών δυνάμεων της χώρας.

[3] Το όνομά του αναφέρεται στους νεκρούς του πολέμου στο σχετικό βιβλίο του Γενικού Επιτελείου Στρατού (σελ.25).

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης – Τζένη Δ. Ντεστάκου

Συμβολή στη Νεότερη Ιστορία της Ερμιονίδας (1828 – 1899). Κείμενα – Μελέτες |Γιάννης Μ. Σπετσιώτης – Τζένη Δ. Ντεστάκου, Αθήνα, 2022.

Διαβάστε ακόμη:

• Αδριανός Ι. Μήτσας – Ο Γενάρχης της ένδοξης οικογένειας των Μητσαίων
• Σταμάτης Αδριανού Μήτσας –  «Η ιστορική και έντονα συγκινησιακή του ομιλία από το βήμα της Βουλής των Ελλήνων»
• Μήτσας Αντ. Σταμάτης (1857-1933)
• Σαν σήμερα… πριν από 106 χρόνια! Η κατάληψη του Μετσόβου (31 Οκτωβρίου 1912) και ο απελευθερωτής Ερμιονίτης Αξιωματικός Σταμάτης Αντ. Μήτσας