Η Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση στην Ελλάδα –  Τα Ελληνικά Πανεπιστήμια

Η Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση στην Ελλάδα –  Τα Ελληνικά Πανεπιστήμια

1. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
   

Το λογότυπο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών είναι το πρότυπο της κεφαλής της θεάς Αθηνάς (κοιτάζει δεξιά), όπως απεικονίζεται σε εγχάρακτο δακτυλιόλιθο από ερυθρό ίασπι στη συλλογή νομισμάτων του Μουσείου Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης. Τα έργο είναι εμπνευσμένο από την Αθηνά του Φειδία στον Παρθενώνα και φέρει την υπογραφή του Ασπασίου (1ος αιώνας π.Χ.)

Το πρώτο πανεπιστήμιο της Ελλάδας είναι το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο αναφέρεται και ως Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Το διάταγμα για την ίδρυση του πανεπιστημίου εκδόθηκε από την αντιβασιλεία στις 31 Δεκεμβρίου του 1836 (παλαιό ημερολόγιο) και όριζε ότι το πανεπιστήμιο θα άρχιζε να λειτουργεί επισήμως την τρίτη ημέρα του Πάσχα του 1837 και ότι θα φέρει την ονομασία «Πανεπιστήμιον του Όθωνος». Θα είχε τέσσερις σχολές, Θεολογίας, Νομικής, Ιατρικής και Τεχνών, στο γνωστικό πεδίο της οποίας συγκαταλέγονταν οι εφαρμοσμένες επιστήμες και τα μαθηματικά. Η ίδρυση του πανεπιστημίου επιβεβαιώθηκε με δεύτερο βασιλικό διάταγμα του Όθωνα στις 14 (26) Απριλίου του 1837 και ορίστηκε ως ημέρα έναρξης των εργασιών του η 3 (15) Μαΐου του 1837. Είναι το παλαιότερο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα της σύγχρονης Ελλάδας και το πρώτο πανεπιστήμιο ολόκληρης της βαλκανικής χερσονήσου και της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών αρχικά στεγάσθηκε στην κατοικία του αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη στην Πλάκα, στη βορειοανατολική πλευρά της Ακρόπολης, που σήμερα φιλοξενεί το Μουσείο του ιδρύματος. Ονομάστηκε «Οθώνειο Πανεπιστήμιο» από το όνομα του πρώτου βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα.

Στο πρώτο έτος λειτουργίας του το ίδρυμα στελέχωναν 33 καθηγητές, ενώ μαθήματα παρακολουθούσαν 52 φοιτητές και 75 μη εγγεγραμμένοι ακροατές. Το 1841 οι διοικητικές υπηρεσίες και τα εκπαιδευτικά τμήματα μεταφέρθηκαν στο σημερινό ευρέως γνωστό ως «κεντρικό κτήριο» του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το Κεντρικό Κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών, σχεδιασμένο από το Δανό αρχιτέκτονα Χανς Κρίστιαν Χάνσεν και διακοσμημένο από το ζωγράφο Karl Rahl, αποτελεί μαζί με τα κτίρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (αριστερά), και της Ακαδημίας Αθηνών (δεξιά) την περίφημη «Αθηναϊκή Τριλογία».

Το Πανεπιστήμιο διατήρησε την ονομασία Οθώνειο μέχρι το 1862, χρονιά κατά την οποία ο Όθωνας αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει την Ελλάδα. Στις 20 Οκτωβρίου 1862 με θέσπισμα της προσωρινής κυβερνήσεως (Υπουργός Παιδείας ο Ε. Δεληγεώργης) το μέχρι τότε «Οθώνειο Πανεπιστήμιο» μετονομάσθηκε σε «Εθνικόν Πανεπιστήμιον» ως ίδρυμα «κοινόν ολοκλήρου του Έθνους και ως σύμβολον των ελπίδων αυτού». Η μετονομασία του πανεπιστημίου από Οθώνειο σε Εθνικό σηματοδοτεί τη μετάβαση από το ιδρυτικό πρόσωπο σε θεσμό. Ο εθνικός στόχος του πανεπιστημίου είναι πλέον απόλυτα διακριτός.  Η ύπαρξη, λειτουργία και εξέλιξη του πανεπιστημίου συνδέεται ενιαία με το έθνος, τον ελληνισμό και τον λαό που αποκτά εθνική και πολιτική σημασία.

Το σημερινό του όνομα το Πανεπιστήμιο της ελληνικής πρωτεύουσας το πήρε χάρη στον Ηπειρώτη ευεργέτη Ιωάννη Δόμπολη (1769-1850), έναν πλούσιο έμπορο που ζούσε στη Ρωσία.

Ο Καποδίστριας, κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας, είχε γνωρίσει τον Ιωάννη Δόμπολη και του ενέπνευσε την ιδέα να διαθέσει μέρος της περιουσίας του για την ίδρυση πανεπιστημίου στο ελληνικό κράτος, αν και όποτε αυτό δημιουργούταν. Ο Δόμπολης, υλοποιώντας την ιδέα του Καποδίστρια το 1849, όρισε στη διαθήκη του ένα ποσό που θα σχηματιζόταν από 261.428 ρούβλια, που διατηρούσε στην αυτοκρατορική τράπεζα της Ρωσίας, μαζί με τους τόκους μέχρι το 1906 να διατεθεί στο ελληνικό Δημόσιο με τον όρο ότι το ποσό θα το χρησιμοποιούσαν για την ίδρυση και λειτουργία πανεπιστημίου στα Γιάννενα, τόπο καταγωγής του, ή στην Αθήνα, που θα ονομαζόταν «Καποδιστριακό» πανεπιστήμιο, προς τιμή του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας.

Το 1911 το Πανεπιστήμιο της Αθήνας, για να κληρονομήσει την τεράστια περιουσία του Δόμπολη, διχοτομήθηκε σε δύο νομικά  ανεξάρτητες οντότητες, το Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον (στο οποίο ανήκαν οι θεωρητικές σχολές) και το Εθνικόν Πανεπιστήμιον (στο οποίο ανήκαν οι θετικές σχολές).

Με τον Οργανισμό του 1922 θα καταργηθεί ο τυπικός διαχωρισμός του Πανεπιστημίου Αθηνών σε «Εθνικόν Πανεπιστήμιον» και «Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον» και θα ενοποιηθεί στο «Αθήνησιν Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον» με έμβλημα το πρόσωπο της Αθηνάς, θεάς της σοφίας, που απεικονίζεται σε ένα εγχάρακτο δαχτυλίδι της συλλογής νομισμάτων του Μουσείου Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης.

Τα δύο νομικά πρόσωπα συγχωνεύθηκαν με τον οργανισμό του 1932 και το Πανεπιστήμιο ονομάστηκε επίσημα «Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών» (ΕΚΠΑ), προς τιμήν του Ιωάννη Καποδίστρια, του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, ονομασία που διατηρεί σχεδόν αναλλοίωτη μέχρι και σήμερα. Ήταν μια έμπρακτη αναγνώριση του έργου του για την εκπαίδευση και μια δικαίωση του Καποδίστρια. Μόνο που κι αυτή τη φορά, όπως συνήθως συμβαίνει στη ζωή, η δικαίωση ήρθε μετά θάνατον. Σήμερα αποτελεί το δεύτερο σε μέγεθος πανεπιστήμιο της Ελλάδας, μετά το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με περισσότερους από 40.000 προπτυχιακούς φοιτητές και περισσότερα από 2.000 άτομα διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού.

2. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Το έμβλημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου «Προμηθεύς Πυρφόρος».

Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), το γνωστό Πολυτεχνείο Αθηνών, ιδρύθηκε το 1837 και είναι το αρχαιότερο τεχνολογικό ίδρυμα της Ελλάδας με μεγάλη συνεισφορά στην επιστημονική, τεχνική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Το 1836 δημοσιεύτηκε βασιλικό διάταγμα για την ίδρυση στην Αθήνα σχολείου τεχνιτών με τον τίτλο «Βασιλικό Σχολείο των Τεχνών», το οποίο άρχισε τη λειτουργία τον επόμενο χρόνο και ουσιαστικά ήταν μία κυριακάτικη τεχνική σχολή που κατάρτιζε τεχνίτες (μαστόρους, οικοδόμους, αρχιμαστόρους). Σύντομα έγινε γνωστό ως «Πολυτεχνείο». Από το σχολείο των τεχνιτών προήλθε το σημερινό Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Το σχολείο αυτό λειτούργησε με την αρχική μορφή του μέχρι το 1843. Μετά το σύνταγμα του 1844 το σχολείο διαμορφώθηκε σε ίδρυμα, όπου η παράδοση μαθημάτων ήταν πια καθημερινή και χωρίστηκε σε δύο τμήματα: Βιομηχανικών Τεχνών και Καλών Τεχνών. Το 1862 άρχισε και το 1878 ολοκληρώθηκε η κατασκευή του κτιρίου στην οδό Πατησίων, το οποίο ονομάστηκε «Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο» προς τιμή των μεγάλων ευεργετών Γεωργίου Αβέρωφ, Νικολάου Στουρνάρη, Ελένης Τοσίτσα, με καταγωγή από το Μέτσοβο, που προσέφεραν τεράστια για την εποχή χρηματικά ποσά, με τα οποία δημιουργήθηκε το εμβληματικό κτιριακό συγκρότημα της οδού Πατησίων. Το 1887 προήχθη σε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα και το 1914 μετονομάστηκε σε Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο με 4 σχολές: Πολιτικών Μηχανικών, Μηχανολόγων Μηχανικών, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, Τηλεγραφομηχανικών.

Σήμερα το Ε.Μ.Π. αποτελείται από 9 Σχολές που περιλαμβάνουν περισσότερους από 40 Τμήματα και πολυάριθμα Εργαστήρια. Το Πολυτεχνείο έγινε σταθμός και σύμβολο στη σύγχρονη νεοελληνική Ιστορία κατά τη διάρκεια του Νοέμβρη του 1973, οπότε αποτέλεσε επίκεντρο των διαδηλώσεων των φοιτητών εναντίον της Χούντας των Συνταγματαρχών.

Έμβλημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου αποτελεί ο «Προμηθεύς Πυρφόρος», που πήρε τη φωτιά από το εργαστήρι του Ήφαιστου, τη χάρισε στους ανθρώπους και τους έμαθε τον τρόπο χρήσης της, τις Επιστήμες και τα Γράμματα.

3. Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Το 1920 ιδρύθηκε η Ανωτάτη Σχολή Εμπορικών Σπουδών και το 1926 μετονομάστηκε σε Ανώτατη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (ΑΣΟΕΕ), ακρώνυμο με το οποίο παραμένει ακόμη γνωστό στο ευρύ κοινό. Το 1935 η Σχολή εγκαταστάθηκε στο κτίριο της οδού Πατησίων 76, το οποίο κατασκευάστηκε με χρήματα της δωρεάς του Γρηγορίου Μαρασλή.

Το έμβλημα του ιδρύματος απεικονίζει τον Ερμή, αγγελιοφόρο των θεών και προστάτη του εμπορίου.

Από το 1984 η Α.Σ.Ο.Ε.Ε. διαχωρίστηκε σε 3 αυτοδύναμα τμήματα: α) Οικονομικών Επιστημών, β) Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων και γ) Στατιστικής και Πληροφορικής των Οικονομικών. Σήμερα το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΟΠΑ) ενσωματώνει 3 Σχολές, Οικονομικών Επιστημών, Διοίκησης Επιχειρήσεων και Επιστημών και Τεχνολογίας της Πληροφορίας με προπτυχιακά τμήματα τετραετούς φοίτησης, ενώ προσφέρει και 29 Μεταπτυχιακά Προγράμματα πλήρους και μερικής φοίτησης για εργαζόμενους. Το έμβλημα του ιδρύματος απεικονίζει τον Ερμή, αγγελιοφόρο των θεών και προστάτη του εμπορίου.

4. Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Έμβλημα του Γεωπονικού Πανεπιστήμιου είναι η κεφαλή της θεάς Δήμητρας, προστάτιδας της γεωργίας.

Το 1920 επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου ιδρύθηκε στην Αθήνα, στην περιοχή του Βοτανικού, η Ανωτέρα Γεωπονική Σχολή Αθηνών. Αποτελεί το τρίτο κατά σειρά αρχαιότητας πανεπιστημιακό ίδρυμα της Ελλάδας μετά το ΕΚΠΑ και το ΕΜΠ και συμπίπτει χρονικά με την Μικρασιατική Καταστροφή, μια κρίσιμη οικονομική περίοδο με την άφιξη ενός εκατομμυρίου προσφύγων, οι οποίοι συνέβαλλαν στην αγροτική μεταρρύθμιση.

Το 1929 η σχολή μετονομάζεται από Ανωτέρα σε Ανωτάτη και η φοίτηση αυξάνεται σε 4 χρόνια. Το 1989 η Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών μετεξελίχθηκε σε Γεωργικό Πανεπιστήμιο με 7 ανεξάρτητα ακαδημαϊκά τμήματα. Το 1995 το Γεωργικό Πανεπιστήμιο μετονομάζεται σε Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών αποτελείται σήμερα από 6 σχολές και 14 τμήματα και παρέχει υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο στους τομείς των Γεωπονικών Επιστημών. Έμβλημά του είναι η κεφαλή της θεάς Δήμητρας, προστάτιδας της γεωργίας.

5. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Το έμβλημα του πανεπιστημίου απεικονίζει τον Άγιο Δημήτριο, τον πολιούχο άγιο της Θεσσαλονίκης.

Ως το 1925/26 το Πανεπιστήμιο Αθηνών ήταν το μοναδικό πανεπιστήμιο στην Ελλάδα. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 ένα προσφυγικό κύμα 1.200.000 ανθρώπων έφτασε στην Ελλάδα. Τότε ξεκίνησε στη χώρα η συζήτηση και για την εκπαίδευση των προσφύγων. Νέες και νέοι, που έφτασαν στη χώρα και αναζητούσαν μια διέξοδο με στόχο την επαγγελματική τους αποκατάσταση, διεκδίκησαν την είσοδό τους στο Πανεπιστήμιο.

Το 1924 ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπαναστασίου αποφάσισε και ξεκίνησε τις διαδικασίες για την ίδρυση πανεπιστημίου και στη Θεσσαλονίκη. Ο ιδρυτικός νόμος του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ψηφίστηκε στη Βουλή των Ελλήνων στις 5 Ιουνίου του 1925.

Η είσοδος των προσφύγων στο Πανεπιστήμιο θα μεταβάλει δραστικά τον χαρακτήρα του φοιτητικού πληθυσμού. Περίπου το 1/10 του συνόλου των φοιτητών ήταν πλέον πρόσφυγες. Στην πλειονότητά τους ζούσαν σε άθλιες συνθήκες, κάποιοι είχαν έλθει στην Αθήνα χωρίς οικογένεια και πολλοί εργάζονταν παράλληλα με τις σπουδές τους, για να μπορούν να επιβιώσουν.

Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, γνωστό και ως Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) με έδρα τη Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε το 1925. Ο Ελευθέριος Bενιζέλος ξεκίνησε την  προσπάθεια για ίδρυση πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη σε μία εποχή που η βόρεια Ελλάδα μόλις είχε απελευθερωθεί με τους βαλκανικούς πολέμους (1912-1913) και η τόνωση των «Νέων Χωρών», όπως αποκαλούνταν τότε οι περιοχές που απελευθερώθηκαν μετά τους βαλκανικούς πολέμους και τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, πρόβαλλε ως εθνική ανάγκη. Μάλιστα, παράλληλα με το πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, προβλεπόταν και η ίδρυση ενός ακόμη πανεπιστημίου στη Σμύρνη. H Μικρασιατική καταστροφή, όμως, ανέτρεψε εκείνα τα σχέδια.

Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ξεκίνησε να λειτουργεί από το 1926 με πρώτους προέδρους τον Γεώργιο Xατζηδάκι και τον Χρίστο Tσούντα και βαρύτητα στην ανάπτυξη των θεωρητικών επιστημών, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής. Τον πρώτο χρόνο, το 1926, λειτούργησε η Φιλοσοφική Σχολή, που στεγάστηκε στο κτίριο «Aλλατίνι», όπου στεγάζονται σήμερα οι υπηρεσίες της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης.

Τον Οκτώβριο του 1927 αποφασίστηκε η μεταστέγασή του στο μέγαρο της οδού Εθνικής Aμύνης, όπου ως τότε στεγαζόταν το B’ Στρατιωτικό Νοσοκομείο και σήμερα αποτελεί το ιστορικό κτίριο του πανεπιστημίου και στεγάζει ένα μέρος της Φιλοσοφικής Σχολής.

Tο 1927 λειτούργησε και η Φυσικομαθηματική Σχολή με πρώτο το Τμήμα Δασολογίας, που το 1937 μαζί με το Τμήμα Γεωπονίας δημιούργησαν τη Γεωπονοδασολογική Σχολή. Το 1929 άρχισε να λειτουργεί η Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών. Με το άρθρo 7 του Ν.3108/1954 το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης μετονομάστηκε, με εισήγηση του τότε Πρύτανη Μαρίνου Σιγάλα και απόφαση της Συγκλήτου, σε «Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης» προς τιμήν του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου Αριστοτέλη. Το έμβλημα του πανεπιστημίου απεικονίζει τον Άγιο Δημήτριο, τον πολιούχο άγιο της Θεσσαλονίκης.

 H Ιατρική και η Θεολογική Σχολή λειτούργησαν πολύ αργότερα, το 1942. Μετά τον πόλεμο, το 1950-’51, ιδρύθηκε η Κτηνιατρική Σχολή και στη συνέχεια με χρονολογική σειρά τα Ινστιτούτα Ξένων Γλωσσών (1951), η Πολυτεχνική (1955) και η Οδοντιατρική (1959 ως τμήμα της Ιατρικής και από το 1971 ως ανεξάρτητη σχολή). Αργότερα ιδρύθηκαν η Παιδαγωγική Σχολή (1983), η Σχολή Καλών Τεχνών (1984) και τα τμήματα  Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (1983) και Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (1991).

Σήμερα το Πανεπιστήμιο είναι το μεγαλύτερο σε αριθμό φοιτητών εκπαιδευτικό ίδρυμα της Ελλάδας με περισσότερα από σαράντα συνολικά Τμήματα, τα οποία οργανώνονται σε έντεκα Σχολές, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων. Το ΑΠΘ είναι συγκεντρωμένο στο κέντρο της πόλης και η πανεπιστημιακή κοινότητα ζει και καθορίζει τον παλμό της πόλης.

6. Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Από το 1929 λειτούργησε η Χαροκόπειος Σχολή Οικιακής Οικονομίας με το όνομα του εθνικού ευεργέτη Παναγή Χαροκόπου (1835-1911), ο οποίος το 1906 αγόρασε οικόπεδο 20.000 τ.μ. στην περιοχή της Καλλιθέας. Εκεί με τη φροντίδα του αδελφού του Σπυρίδωνα Χαροκόπου αναγέρθηκε (1915-1920) εκπαιδευτήριο, στο οποίο στεγάσθηκε το 1929 η Χαροκόπειος Ανωτάτη Σχολή.

Το 1990 η σχολή καταργήθηκε και στη θέση της ιδρύθηκε το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. To 1999 το τμήμα Οικιακής Οικονομίας μετονομάσθηκε σε σχολή Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας και το 2020 σε Τμήμα Οικονομίας και Βιώσιμης Ανάπτυξης,  ενώ το 2000 προστέθηκαν τμήμα Διαιτολογίας-Διατροφής και το 2007 Τμήμα Γεωγραφίας και τμήμα Πληροφορικής και Τηλεματικής. Σήμερα στο Χαροκόπειο φοιτούν περίπου 1.150 φοιτητές και είναι το δεύτερο μικρότερο πανεπιστήμιο στη χώρα.

7. Πάντειον Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

Πάντειον Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

Το 1930 ιδρύθηκε η Ελευθέρα Σχολή Πολιτικών Οικονομικών Επιστημών από την Εταιρεία Εκπαιδευτική Αναγέννησις. Τα μαθήματα άρχισαν επίσημα στις 18 Νοεμβρίου 1930 με την παρουσία του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου. Το 1931 μετονομάστηκε σε Πάντειο Σχολή Πολιτικών Επιστημών προς τιμήν του Αλέξανδρου Πάντου, που άφησε κληροδότημα για το πρώτο κτίριο της Παντείου στη λεωφόρο Συγγρού. Το 1937 έγινε Ίδρυμα Δημοσίου Δικαίου και ανακηρύχθηκε σε ανώτατη σχολή και το 1939 ονομάστηκε Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών και Δημοσίων Υπαλλήλων.

Είναι το πέμπτο αρχαιότερο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα και η πρώτη σχολή πολιτικών επιστημών της Ελλάδας. Το 1983 η Σχολή χωρίστηκε σε τρία Τμήματα: α) Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών, β) Δημόσιας Διοίκησης και γ) Κοινωνιολογίας. Το 1989 μετονομάστηκε σε Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών (ΠΑΣΠΕ) με έμβλημα την κεφαλή της Γλαύκας. Σήμερα το Πάντειο Πανεπιστήμιο διαθέτει εννέα (9) ακαδημαϊκά τμήματα, τα οποία καλύπτουν το φάσμα των κοινωνικών και πολιτικών επιστημών με περίπου 8.000 ενεργούς φοιτητές.

8. Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Το 1930 ιδρύθηκε η «Εν Θεσσαλονίκη Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών», η οποία λειτούργησε για πρώτη φορά το ακαδημαϊκό έτος 1957-58. Το 1966 μετονομάστηκε σε Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Θεσσαλονίκης και από το 1971 οι σπουδές διαχωρίστηκαν σε 2 τμήματα, Οικονομικών Επιστημών και Επιστημών Διοικήσεως Επιχειρήσεων με τετραετή φοίτηση. Το 1990 το ίδρυμα μετονομάστηκε σε Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών και δημιουργήθηκαν αρκετά νέα τμήματα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής, Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής και Εφαρμοσμένης Πληροφορικής.

Το 2004 ιδρύθηκαν δύο ακόμη τμήματα, το τμήμα Μάρκετινγκ και Διοίκησης Λειτουργιών με έδρα την Έδεσσα και το τμήμα Διοίκησης Τεχνολογίας με έδρα τη Νάουσα. To 2013 μετονομάζεται σε Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (ΠΑ.ΜΑΚ.) και με συγχωνεύσεις προέκυψαν το Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων και το Τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής, με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Σήμερα το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας περιλαμβάνει 8 τμήματα με  έδρα τη Θεσσαλονίκη και σπουδάζουν σε αυτό περίπου 16.000 φοιτητές.

9. Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Το 1938 ο Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων και Βιοτεχνών και ο Σύνδεσμος Ανωνύμων Εταιρειών Ελλάδος δημιουργούν τη Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών με έδρα τον Πειραιά, η οποία αποτελεί αφετηρία του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Το 1945 μετονομάσθηκε σε Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών και το 1958 σε Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς (Α.Β.Σ.Π.) με τετραετή φοίτηση και υιοθέτησε ως έμβλημά της τον Ποσειδώνα. Τον Ιούνιο του 1989 μετονομάστηκε σε Πανεπιστήμιο Πειραιώς (ΠΑ.ΠΕΙ.) με προσθήκη τριών ακόμη τμημάτων.

Σήμερα το Πανεπιστήμιο Πειραιώς έχει 10 προπτυχιακά τμήματα, παρέχει πληθώρα μεταπτυχιακών προγραμμάτων εξειδίκευσης και θεωρείται ένα από τα πιο σύγχρονα και αξιόπιστα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα της Ελλάδας.

Η ύπαρξη και παρουσία πανεπιστημίου στη νεοελληνική κοινωνία συνδέθηκε με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους και προέκυπτε ως εθνική ιδέα με κοινωνική αποστολή. Το  πανεπιστήμιο είχε την υποχρέωση να διαμορφώσει το απαραίτητο επιστημονικό και υπαλληλικό προσωπικό (δικηγόρους, δικαστικούς, γιατρούς, εκπαιδευτικούς, ανώτερους κληρικούς, στελέχη της διοίκησης κλπ.) για τις ανάγκες του κράτους και της ελληνικής κοινωνίας και  να συμβάλει στην ανάπτυξη των γραμμάτων και των επιστημών και στη διαμόρφωση της πνευματικής και πολιτικής ελίτ της χώρας. Όφειλε επίσης να αποτελέσει τον σύνδεσμο ανάμεσα στην αρχαία και τη σύγχρονη Ελλάδα, να μεταλαμπαδεύσει τα φώτα του ευρωπαϊκού πολιτισμού στην Ανατολή και να συντελέσει στην ενότητα του ελεύθερου και του αλύτρωτου ελληνισμού. Τα καθήκοντα αυτά, αποτέλεσαν σε όλο τον 19ο αιώνα και το α’ μισό του 20ού αιώνα τον κορμό της πανεπιστημιακής ιδεολογίας.

Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’60 οι πανεπιστημιακές σχολές βρίσκονταν αποκλειστικά συγκεντρωμένες στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Στη χώρα μας, η πολιτική ίδρυσης περιφερειακών πανεπιστημίων σε μικρά αστικά κέντρα διασπαρμένα σε όλη την επικράτεια, ξεκίνησε στη δεκαετία του ’60 και «ανδρώθηκε» τις επόμενες δεκαετίες. Είναι η περίοδος όπου οι απαιτήσεις του λαού για περισσότερη εκπαίδευση και οι δυνατότητες απορρόφησης και στελέχωσης των πολλαπλασιαζόμενων διαθέσιμων θέσεων στους αναπτυσσόμενους τομείς της οικονομίας (π.χ. κατασκευές) «δυνάμωναν» τις ανάγκες διεύρυνσης και στρατολόγησης ανθρώπων με σπουδές, που θα καταλάμβαναν αυτές τις θέσεις.

Η δεκαετία του 1960 αποτελεί μια περίοδο που μόλις έχει αρχίσει να ισορροπεί η κοινωνία οικονομικά και ανοίγεται η προοπτική ένταξης στην Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά. Η άθλια κατάσταση της «εθνικής παιδείας» θα βρεθεί στο επίκεντρο κοινωνικής διαπάλης. Το 1964 επιχειρήθηκε η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση από την Ένωση Κέντρου με την κατοχύρωση της «δωρεάν παιδείας», τη μείωση του σχολαστικισμού και της τυπολατρίας, την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας και τα νέα βιβλία. Εισάγει τη δημοτική ως γλώσσα του σχολείου, επεκτείνει την υποχρεωτική εκπαίδευση σε 9 χρόνια και αποπειράται τον εξορθολογισμό της διδακτέας ύλης. H μεταρρύθμιση του 1964 θα ψηφιστεί μετά από βίαιη πολεμική στο κοινοβούλιο και όλη την κοινωνία.

10. Πανεπιστήμιο Πατρών

Στα πλαίσια της μεταρρύθμισης αυτής ιδρύθηκε το  1964 το επόμενο ελληνικό πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Πατρών (Π.Π.), με έμφαση στις θετικές επιστήμες. Το νέο Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε με το Νομοθετικό Διάταγμα 4425 στις 11 Νοεμβρίου 1964 ως αυτοδιοικούμενο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου υπό την εποπτεία του Κράτους, στα πλαίσια του Προγράμματος Διοικητικής Ανάπτυξης της Χώρας. Τα εγκαίνια της λειτουργίας του έγιναν στις 30 Νοεμβρίου 1966, εορτή του Απόστολου Ανδρέα, προστάτη της πόλεως των Πατρών.

Το έμβλημα του ιδρύματος. Ο Άγιος Ανδρέας, στον σταυρό σε σχήμα Χ.

Ο Άγιος Ανδρέας, στον σταυρό σε σχήμα Χ, αποτελεί το έμβλημα του ιδρύματος. Στεγάστηκε αρχικά σε οίκημα του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (Ο.Σ.Κ.) στο κέντρο της Πάτρας και το 1968 επελέγη έκταση 2.500 περίπου στρεμμάτων στην περιοχή του Ρίου, 8 χλμ. από το κέντρο της Πάτρας, η οποία απαλλοτριώθηκε για τη δημιουργία της Πανεπιστημιούπολης. Το Πανεπιστήμιο Πατρών σήμερα αποτελείται από επτά (7) Σχολές με τριάντα ένα (31) ακαδημαϊκά Τμήματα, περισσότερους από 33.000 προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, περισσότερα από 700 άτομα διδακτικού προσωπικού και περίπου 234 μέλη επιστημονικού προσωπικού. Τμήματα του Πανεπιστημίου βρίσκονται στην Πάτρα, το Μεσολόγγι και το Αγρίνιο. Τον Ιούνιο του 2013 στο Πανεπιστήμιο Πατρών εντάχθηκε το Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδας. Είναι σήμερα το 4ο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της χώρας, μετά το Αριστοτέλειο, το Εθνικό και Καποδιστριακό και της Δυτικής Αττικής.

11. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Έμβλημα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο αετός επί σκήπτρου.

Από τις αρχές του ’50 και μετά την ίδρυση της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών (1954) υπήρχε έντονο το αίτημα για την ίδρυση ενός Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος, που θα επιβεβαίωνε το πολιτιστικό παρελθόν της Ηπείρου και θα αναδείκνυε από κάθε άποψη τα Ιωάννινα και την ευρύτερη περιοχή. Οι προσπάθειες για την ίδρυση Πανεπιστημίου στα Ιωάννινα και στην ευρύτερη περιοχή μαρτυρούνται από τα τελευταία προεπαναστατικά χρόνια, όταν επιφανείς Ηπειρώτες διανοούμενοι είχαν επιχειρήσει να ιδρύσουν πανεπιστημιακές Σχολές στην Ήπειρο. Το 1962 συγκροτήθηκε στην Αθήνα Κεντρική Επιτροπή Αγώνος Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με σκοπό την διεκδίκηση και προβολή του δικαίου ηπειρωτικού αιτήματος της ίδρυσης Πανεπιστημίου στα Ιωάννινα. Σε προκήρυξή της η Επιτροπή καλούσε κάθε επίσημο και ανεπίσημο φορέα και κάθε Ηπειρώτη να δραστηριοποιηθούν για την υλοποίηση του παραπάνω αιτήματος.

Στα πλαίσια της κυβερνητικής μεταβολής και της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στις 8 Μαΐου του 1964 εξαγγέλθηκε η ίδρυση Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής στα Ιωάννινα, ως παραρτήματος της ίδιας Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το Τμήμα ιδρύθηκε και άρχισε τη λειτουργία του το ακαδημαϊκό έτος 1964 – 65 με 200 φοιτητές. Αρχικά στεγάστηκε στο παλαιό κτίριο της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Το δεύτερο Πανεπιστημιακό έτος 1965-66 μεταστεγάστηκε στο νέο διδακτήριο, που προοριζόταν για την Τεχνική Σχολή Ιωαννίνων, και προγραμματίστηκε η ίδρυση πανεπιστημιούπολης στην περιοχή της μονής Δουρούτης. Το 1966 ιδρύθηκε το Τμήμα Μαθηματικών, που υπαγόταν στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Το 1970 το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Α.Ε.Ι.) με έδρα τα Ιωάννινα. Με το ίδιο διάταγμα ιδρύεται το Τμήμα Φυσικής, το οποίο μαζί με το Τμήμα Μαθηματικών απαρτίζουν τη Φυσικομαθηματική Σχολή. Το 1976 ιδρύονται το Τμήμα Χημείας, το 1977 η  Ιατρική Σχολή και το 1982 τα Παιδαγωγικά Τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης (Π.Τ.Δ.Ε.) και Νηπιαγωγών (Π.Τ.Ν.).

Τα  τελευταία χρόνια το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με την ίδρυση νέων Τμημάτων, έχει σχεδόν διπλασιαστεί και η προοπτική εξέλιξής του παρουσιάζεται ιδιαίτερα ευοίωνη με θετικές επιπτώσεις στην πανεπιστημιακή κοινότητα και σε ολόκληρη την περιοχή. Από το 2018 το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων αποτελείται από 11 Σχολές και 26 Τμήματα. Έμβλημα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων είναι ο αετός επί σκήπτρου, ένα χάλκινο εύρημα από το Ιερό της Δωδώνης, του πρώτου μισού του 5ου αιώνα π.Χ. σε σχήμα άνθους λωτού. Ο αετός έχει στραμμένο το κεφάλι ελαφρά προς τα αριστερά, προς το Δία, και το ύψος του είναι 10 εκατοστά.

12. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1973 με έδρα την Κομοτηνή και ξεκίνησε τη λειτουργία του το ακαδημαϊκό έτος 1974-1975. Ονομάστηκε Δημοκρίτειο προς τιμή του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου Δημόκριτου, που καταγόταν από τα Άβδηρα της Θράκης και η κεφαλή του αποτελεί έμβλημα του πανεπιστημίου.

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Στο ΔΠΘ λειτουργούν 8 σχολές και 20 τμήματα σε 4 πόλεις της Θράκης, 9 στην Κομοτηνή, 5 στην Ξάνθη, 4 στην Αλεξανδρούπολη και 2 στην Ορεστιάδα του Έβρου με ενεργό φοιτητικό πληθυσμό μεγαλύτερο από 25.000 (προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς).

13. Πανεπιστήμιο Κρήτης

Το έμβλημα του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Το Πανεπιστήμιο Κρήτης ιδρύθηκε το 1973. Οι πρώτοι φοιτητές του εισήχθησαν το ακαδημαϊκό έτος 1977-78. Το Πανεπιστήμιο Κρήτης στα 47 χρόνια λειτουργίας του έχει αναδειχθεί σε ένα έντονα εξωστρεφές και καινοτόμο εκπαιδευτικό και ερευνητικό Ίδρυμα με σημαντικές επιστημονικές διακρίσεις και ξεχωριστή παρουσία στις διεθνείς κατατάξεις. Σήμερα, το Πανεπιστήμιο Κρήτης διαθέτει πέντε σχολές (Φιλοσοφική, Κοινωνικών Επιστημών, Επιστημών Αγωγής, Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών, και Επιστημών Υγείας), με δεκαέξι τμήματα που καλύπτουν έναν ευρύτατο επιστημονικό χώρο. Oι φοιτητές του (προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί) υπολογίζονται σε περίπου 20.000 και η έδρα του βρίσκεται στο Ρέθυμνο με εγκαταστάσεις και στο Ηράκλειο Κρήτης.

Το έμβλημα του Πανεπιστημίου Κρήτης βασίζεται σε ελληνιστικό νόμισμα της Γόρτυνας (430-300 π.χ) και παριστάνει την Ευρώπη σε στάση στοχασμού καθισμένη σε 5 κλαδιά ελιάς, που συμβολίζουν τις πέντε ηπείρους.

14. Πολυτεχνείο Κρήτης

Το 1977 ιδρύθηκε στο  Ακρωτήρι του νομού Χανίων το Πολυτεχνείο Κρήτης και δέχτηκε τους πρώτους φοιτητές το 1984. Στο Πολυτεχνείο Κρήτης λειτουργούν 5 σχολές μηχανικών πενταετούς φοίτησης, στις οποίες φοιτούν περίπου 2.600 προπτυχιακοί και 700 μεταπτυχιακοί φοιτητές.

—————

Η ποσοτική ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα ξεκίνησε στη δεκαετία του ‘90. Ο πανεπιστημιακός χάρτης της χώρας όμως από εκείνη την περίοδο και μετά σχεδιάστηκε με βάση συμφέροντα, που δεν έχουν σχέση με την τριτοβάθμια εκπαίδευση και τη διασύνδεσή της με την πραγματική οικονομία. Βουλευτές, τοπικοί άρχοντες, πολιτευτές όλων των κομμάτων, νομάρχες, δήμαρχοι, πανεπιστημιακοί, επαγγελματικοί σύλλογοι, επιμελητήρια, ακόμη και μητροπολίτες  «αιτούνται» νέα Τμήματα σε δεκάδες πόλεις και κωμοπόλεις της χώρας. Δεν υπάρχει πόλη που να μη διεκδικεί μια Πανεπιστημιακή Σχολή ή έστω ένα Τμήμα για τον εαυτό της. Οι εκάστοτε υπουργοί «υπόσχονται» και οι διάδοχοί τους βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ένα γρίφο χωρίς απάντηση: Να δυσαρεστήσω εκείνους που με ψήφισαν ή να ανοίξω το τμήμα που ζητάνε και βλέπουμε αν θα μπορέσει να λειτουργήσει στο μέλλον;

Έτσι ιδρύθηκαν πανεπιστήμια και ΤΕΙ για ψηφοθηρικούς, μικροπολιτικούς λόγους, στη λογική «κάθε πόλη και ΑΕΙ» και με πρόσχημα την ανάπτυξη, για να τονωθούν δηλαδή οι οικονομίες των τοπικών κοινωνιών από τους φοιτητές που ξόδευαν για στέγη, διατροφή, διασκέδαση. Το σκεπτικό μάλλον απλοϊκό: «τόσοι φοιτητές κάθε χρόνο, επί τόσα ενοίκια, επί τόσους καφέδες, επί τόσα σουβλάκια, να η ανάπτυξη».

Ιδρύθηκαν Πανεπιστήμια σε περιοχές με καθαρά ψηφοθηρικά κριτήρια. Ιδρύθηκαν τμήματα με περιεχόμενο σπουδών, που να ταιριάζει με συγκεκριμένα καθηγητικά συμφέροντα. Η εκπαιδευτική πολιτική όμως, δεν μπορεί να χαράσσεται με βάση τα σουβλάκια και τους καφέδες που πωλούνται γύρω από ένα ΤΕΙ.

15. Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Το έμβλημα μια «Σφίγγα» με το πρόσωπο του Ερμή.

Στη λογική αυτή ιδρύθηκε το 1984 το Πανεπιστήμιο Αιγαίου με διοικητική έδρα τη Μυτιλήνη, ενώ Σχολές και Τμήματά του λειτουργούν σε Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο, Ρόδο, Σύρο και Λήμνο και καλύπτουν  όλους τους νομούς του Αιγαίου Πελάγους. Είναι μοναδικό Ίδρυμα στην Ελλάδα και σε ολόκληρη την Ευρώπη», που καλύπτει τόσο εκτενή γεωγραφικό χώρο. Οι ρίζες του ανάγονται στην ίδρυση του Ιωνικού Πανεπιστημίου Σμύρνης στις αρχές της δεκαετίας του 1920, το όραμα του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή για ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου, που δεν μπόρεσε ποτέ να λειτουργήσει λόγω της Μικρασιατικής Καταστροφής. Πρώτο τμήμα του Πανεπιστημίου Αιγαίου ήταν το τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, που λειτούργησε το ακαδημαϊκό έτος 1984-1985 στη Χίο. Σήμερα αποτελείται από 6 Σχολές και 18 Τμήματα, τα οποία προσφέρουν προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών. Έμβλημα του Πανεπιστημίου Αιγαίου είναι μια «Σφίγγα» με το πρόσωπο του Ερμή, που απεικονίζεται σε αρχαϊκό ασημένιο δίδραχμο της Χίου του 5ου αιώνα π.Χ.

16. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Το έμβλημα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας απεικονίζει τον μυθικό Κένταυρο Χείρωνα

Το 1984 ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με έδρα τον Βόλο και μέχρι το 2019 είχε 6 Σχολές και 18 τμήματα με πανεπιστημιακές μονάδες στο Βόλο, τη Λάρισα, τα Τρίκαλα, την Καρδίτσα και τη Λαμία.

Το 2019 καταργήθηκαν τα ΤΕΙ Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας και εντάχθηκαν στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, που αποτελείται πλέον από 8 Σχολές και συνολικά 35 Τμήματα, που προσφέρουν προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα. Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ανήκει στα νεότερα ΑΕΙ της χώρας και σε αυτό φοιτούν περίπου 14.000 προπτυχιακοί φοιτητές και 3.500 μεταπτυχιακοί και υποψήφιοι διδάκτορες. Το έμβλημα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας απεικονίζει τον μυθικό Κένταυρο Χείρωνα, ο οποίος κατοικούσε στο Πήλιο και ήταν διάσημος για τη σχέση του με τις φυσικές επιστήμες του αρχαίου κόσμου και τη διδασκαλία πολλών ηρώων.

17. Ιόνιο Πανεπιστήμιο

To έμβλημα του Ιονίου Πανεπιστημίου

Το 1984 ιδρύθηκε το Ιόνιο Πανεπιστήμιο με έδρα την Κέρκυρα και παραρτήματα στη Λευκάδα, Κεφαλονιά, και Ζάκυνθο. Αποτελεί συνέχεια της Ιονίου Ακαδημίας, που ιδρύθηκε στην Κέρκυρα το 1824 και ήταν η πρώτη πανεπιστημιακού επιπέδου ελληνική σχολή της νεότερης εποχής. Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο απαρτίζεται από 5 σχολές και 12 τμήματα σπουδών. To έμβλημα του Ιονίου Πανεπιστημίου απεικονίζει τα επτά εμβλήματα των Ιονίων Νήσων κυκλικά και στο κέντρο τη γλαύκα, σύμβολο της σοφίας και της μάθησης.

18. Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Έμβλημα του ιδρύματος είναι ο Πέλοπας.

Το 2000 ιδρύθηκε  το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (ΠΑ.ΠΕΛ.) με έδρα την Τρίπολη και ικανοποίησε αίτημα δεκαετιών της τοπικής κοινωνίας μετά το κλείσιμο της Παιδαγωγικής Ακαδημίας της Τρίπολης. Αποτελείται από 9 σχολές και 22 τμήματα σε πόλεις της Περιφέρειας Πελοποννήσου (Τρίπολη, Καλαμάτα, Ναύπλιο, Κόρινθος, Σπάρτη) και της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (Πάτρα) με περισσότερους από 25.000 σπουδαστές. Η λειτουργία του άρχισε το Σεπτέμβρη του 2002 και το 2019 απορρόφησε το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Ελλάδας, καθώς και το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πελοποννήσου, που καταργήθηκαν ως αυτοτελή νομικά πρόσωπα και συγχωνεύθηκαν με το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Έμβλημα του ιδρύματος είναι ο Πέλοπας, ο μυθικός βασιλιάς της αρχαίας Πίσας, που θεωρείται θεμελιωτής των Ολυμπιακών Αγώνων. Η Πρυτανεία του Πανεπιστήμιου στεγάζεται στο κέντρο της Τρίπολης, στο σπίτι όπου γεννήθηκε ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης.

19. Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Το 2003 ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας με έδρα την Κοζάνη με 3 Σχολές, την Παιδαγωγική, την Πολυτεχνική και τη Σχολή Καλών Τεχνών και 6 Τμήματα σε 2 πόλεις, την Κοζάνη και τη Φλώρινα. Το 2019 συγχωνεύτηκε με το Τεχνολογικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας, που λειτουργούσε ως Κέντρο Ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΚΑΤΕ) από το 1983 και το 1999 μετονομάστηκε σε Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας.

Έμβλημα του πανεπιστημίου αποτελεί ένα έγχρωμα σχεδιαστικό μοτίβο, που συναντάται σε βιτρό παλιών αρχοντικών της Σιάτιστας και άλλων περιοχών της Μακεδονίας και συνδυάζει την αρχιτεκτονική και λαογραφική παράδοση της Δυτικής Μακεδονίας.

Το Ίδρυμα αποτελούταν από 5 Σχολές και 11 Τμήματα, σε 5 πόλεις της Περιφέρειας της Δυτικής Μακεδονίας. Σήμερα το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας λειτουργεί με 7 Σχολές και 22 Τμήματα, που βρίσκονται σε 5 πόλεις της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας (Κοζάνη, Φλώρινα, Καστοριά, Γρεβενά, Πτολεμαΐδα). Έμβλημα του πανεπιστημίου αποτελεί ένα έγχρωμα σχεδιαστικό μοτίβο, που συναντάται σε βιτρό παλιών αρχοντικών της Σιάτιστας και άλλων περιοχών της Μακεδονίας και συνδυάζει την αρχιτεκτονική και λαογραφική παράδοση της Δυτικής Μακεδονίας.

20. Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Στις 2 Μαρτίου του 2018 ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (ΠΑ.Δ.Α.) με έδρα την Αττική και προέρχεται από τη συγχώνευση του ΤΕΙ Αθήνας, του ΑΕΙ Πειραιά και της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (Ε.Σ.Δ.Υ.).

Έμβλημα του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής είναι ο αρχαίος Αθηναίος φιλόσοφος Πλάτωνας, ιδρυτής της Ακαδημίας Πλάτωνος.

Το νεοσύστατο πανεπιστήμιο είναι το τρίτο μεγαλύτερο της χώρας σε αριθμό φοιτητών. Έχει εγγεγραμμένους φοιτητές περίπου 57.800 προπτυχιακούς, 5.500 μεταπτυχιακούς και 780 υποψήφιους διδάκτορες. Το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής φιλοξενείται σε τρεις Πανεπιστημιουπόλεις εντός της μητροπολιτικής περιοχής της Αθήνας. Η Πανεπιστημιούπολη Άλσους Αιγάλεω βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αιγάλεω, περιστοιχιζόμενη από τις οδούς Μήλου, Αγ. Σπυρίδωνος, Δημητσάνης και Εδέσσης. Η Πανεπιστημιούπολη Αρχαίου Ελαιώνα βρίσκεται στη Δυτική Αττική στον Δήμο Αιγάλεω, επί των οδών Π. Ράλλη και Θηβών στα όρια του ιστορικού ελαιώνα των Αθηνών, όπου δίδασκαν οι αρχαίοι Αθηναίοι φιλόσοφοι. Τέλος, η Πανεπιστημιούπολη Αθήνας βρίσκεται στον Δήμο Αθηναίων επί της οδού Λεωφόρου Αλεξάνδρας και στεγάζεται στις εγκαταστάσεις της πρώην Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας σε ένα κτίριο ιδιαίτερης ιστορικής αξίας, το οποίο έχει κριθεί πριν από λίγα χρόνια διατηρητέο. Τη λειτουργία του ιδρύματος υποστηρίζει το διοικητικό του προσωπικό.

Σήμερα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής λειτουργούν συνολικά είκοσι επτά (27) τμήματα, τα οποία οργανώνονται σε έξι (6) σχολές, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων: τη Σχολή Δημόσιας Υγείας, τη Σχολή Διοικητικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, τη Σχολή Επιστημών Τροφίμων, τη Σχολή Επιστημών Υγείας και Πρόνοιας, τη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών και Πολιτισμού και τη Σχολή Μηχανικών. Τα γνωστικά πεδία των σχολών του καλύπτουν  ένα ευρύ φάσμα σύγχρονων επιστημονικών σπουδών, όπως κοινωνικές, διοικητικές και οικονομικές επιστήμες, επιστήμες μηχανικού, επιστήμες υγείας και πρόνοιας, επιστήμες τροφίμων αλλά και καλλιτεχνικές σπουδές.

Έμβλημα του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής είναι ο αρχαίος Αθηναίος φιλόσοφος Πλάτωνας, ιδρυτής της Ακαδημίας Πλάτωνος.

21. Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο

    Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο.

Το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ.) είναι ένα δημόσιο ακαδημαϊκό ίδρυμα της Ελλάδας, με έδρα το Ηράκλειο Κρήτης και παραρτήματα στα Χανιά, το Ρέθυμνο, τον Άγιο Νικόλαο, την Ιεράπετρα και τη Σητεία.

Το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε στις 25/04/2019 (Ν. 4610/2019, ΦΕΚ 70, τεύχος Α’, 07/05/2019), μετά την ψήφιση του πολυνομοσχεδίου, για την πανεπιστημιοποίηση του Τ.Ε.Ι. Κρήτης. Σήμερα αποτελείται από έξι Σχολές, με περισσότερους από 12.000 προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές και περίπου 400 άτομα διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού.

Τα τμήματα του Πανεπιστημίου αυτού είναι στην πλειοψηφία τους τα ίδια με αυτά του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

22. Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος

Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος.

Το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος (ΔΙ.ΠΑ.Ε.) ιδρύθηκε με το νόμο 3391 στη Θεσσαλονίκη το 2005 και άρχισε να λειτουργεί το 2008. Οι έδρες των Σχολών βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη (στην Αλεξάνδρεια Πανεπιστημιούπολη στη Σίνδο και στο 14ο χλμ. Θεσσαλονίκης – Ν. Μουδανίων στη Θέρμη), στην Καβάλα, στη Δράμα και στις Σέρρες. Παραρτήματα υπάρχουν στην Κατερίνη, στο Κιλκίς και στο Διδυμότειχο.

Το Διεθνές Πανεπιστήμιο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ελληνικό Δημόσιο. Έχει ως αποστολή και στόχο να παρέχει ανώτατη εκπαίδευση σε Έλληνες και ξένους και να παράγει και να μεταδίδει καινοτόμο γνώση στα επιστημονικά αντικείμενα που ασχολείται. Ειδικεύεται στην παροχή μεταπτυχιακών προγραμμάτων που απευθύνονται σε αλλοδαπούς φοιτητές που ενδιαφέρονται να σπουδάσουν στην Ελλάδα και σε Έλληνες φοιτητές που αναζητούν διεθνείς προοπτικές.

Ως δημόσιο πανεπιστήμιο, όλα τα πτυχία που απονέμονται είναι αναγνωρισμένα από το κράτος, την Ευρωπαϊκή Ένωση και διεθνώς ενώ ήδη προσελκύει διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό από τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα και φοιτητές από διάφορες χώρες. Το 2015 είχε 408 φοιτητές από τους οποίους το 11% ήταν αλλοδαποί.

Το 2019, το Διεθνές Πανεπιστήμιο απορρόφησε τα Τ.Ε.Ι. της Θεσσαλονίκης, της Κεντρικής Μακεδονίας και της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, τα οποία καταργήθηκαν. Μέχρι τότε, το ΔΙ.ΠΑ.Ε. ήταν το μοναδικό δημόσιο πανεπιστήμιο της χώρας όπου τα προγράμματα διδάσκονταν αποκλειστικά στην αγγλική γλώσσα.

Περιλαμβάνει τις Σχολές: Οικονομίας και Διοίκησης, Κοινωνικών Επιστημών, Επιστημών Υγείας, Μηχανικών, Επιστημών Σχεδιασμού, Θετικών Επιστημών και Γεωτεχνικών Επιστημών.

23. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.) είναι δημόσιο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα. Ιδρύθηκε το 1992 και εδρεύει στην Πάτρα. Σημαντικές ιδιαιτερότητες του πανεπιστημίου είναι η συμμετοχή των φοιτητών στις δαπάνες σπουδών τους και η εξ αποστάσεως εκπαίδευση.

Ως αποστολή του ιδρύματος καθορίζεται η παροχή προπτυχιακής και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, με την ανάπτυξη και αξιοποίηση κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού και μεθόδων διδασκαλίας για εκπαίδευση από απόσταση. Στους σκοπούς του ΕΑΠ καθορίζεται επίσης η επιστημονική έρευνα και η ανάπτυξη τεχνολογίας και μεθοδολογίας στο εννοιολογικό πλαίσιο της εκπαίδευσης από απόσταση.

Το Ε.Α.Π περιλαμβάνει τις σχολές: Ανθρωπιστικών Επιστημών, Κοινωνικών Επιστημών, Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας, Εφαρμοσμένων Τεχνών και Βιώσιμου Σχεδιασμού. Κάθε σχολή προσφέρει μία πληθώρα εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο.

Πίνακας της Ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Στη χώρα μας σήμερα 55 διαφορετικές πόλεις φιλοξενούν ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Το παρακμιακό σύνθημα του υπουργού αθλητισμού της δικτατορίας, «κάθε πόλη και στάδιο, κάθε χωριό και γυμναστήριο», βρήκε εφαρμογή κατά τη διάρκεια της μεταπολίτευσης στο χώρο των Πανεπιστημίων. Η Ελλάδα διαθέτει 23 πανεπιστήμια με περισσότερα από 420 πανεπιστημιακά τμήματα. Πάρα πολλά ΑΕΙ για τον πληθυσμό της. Η Ολλανδία με περίπου 50% περισσότερους κατοίκους, το ένα τρίτο της έκτασης της Ελλάδας και ισχυρότερη οικονομία με τετραπλάσιο σχεδόν ΑΕΠ, έχει μόλις δεκατρία πανεπιστήμια και  θεωρείται χώρα  πρωτοπόρος στην οικονομία της γνώσης, με αξιοπρόσεκτη ακαδημαϊκή παραγωγή (δημοσιεύσεις, πατέντες), εκατοντάδες καινοτόμες εταιρείες και με υψηλής ποιότητας στελέχη.

Αλέξης Τότσικας

«Πανελλήνιες Εξετάσεις – Η Μεγάλη Παγίδα» – Έκδοση: Αργολική Αρχειακή βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Άργος 2023.