Το Κάστρο της Θερμησίας – Λίνος Γ. Μπενάκης
Το ενδιαφέρον για τα μεσαιωνικά κάστρα της Ελλάδας αναζωπυρώθηκε τελευταία με την ίδρυση της «Ένωσης Πόλεων με Μεσαιωνικά Κάστρα», που αριθμεί ήδη 48 μέλη, νομαρχίες και δήμους από όλη την Ελλάδα. Έχει κατατεθεί μάλιστα και πρόταση να καθιερωθεί η 24η Ιουνίου ως «Ημέρα των Κάστρων» με κατάλληλες εκδηλώσεις και εορτασμούς. Το ζητούμενο είναι η ανάδειξη, προβολή και δημιουργική αξιοποίηση όλων αυτών των θαυμάσιων κτισμάτων κατοικίας και άμυνας. Πολύ σύντομα θα έχουμε το πρώτο καλά οργανωμένο Μουσείο μέσα στο Κάστρο στο Χλεμούτσι της Ηλείας, (το σημαντικότερο κάστρο του Πριγκιπάτου της Αχαΐας). Εκείνο που λείπει είναι η «στοργή» από το ευρύ κοινό, καθώς δεν έχουν ακόμα ενταχθεί στον εθνικό μας κορμό ως αναπόσπαστα κομμάτια του ιστορικού μας τοπίου.
Η επισκεψιμότητα των κάστρων, που είναι μία από τις επιδιώξεις της «Ημέρας των Κάστρων», αυξάνει τις τουριστικές δυνατότητες κάθε περιοχής. Επιπλέον υπάρχουν σήμερα ευρωπαϊκά προγράμματα και δίκτυα για κάστρα και φρούρια σε όλη την Ευρώπη με ανταλλαγές εμπειρίας και καλλιέργεια επιστημονικού διαλόγου για την συντήρηση και μελέτη της ιστορίας τους.
Η νέα αυτή πραγματικότητα κάνει πολύ επίκαιρη την μελέτη και προβολή ενός από τα πιο μικρά αλλά με πλούσια ιστορία Κάστρα της Ελλάδας, το Κάστρο της Θερμησίας στην Ερμιονίδα. Και είναι ευτύχημα ότι τα τελευταία χρόνια η Τοπική αυτοδιοίκηση είχε την πρωτοβουλία να βελτιώσει την πρόσβαση προς το Κάστρο και να το φωταγωγήσει υποβλητικά.
Κάστρο Θερμησίας. Φωτογραφία από τον ιστότοπο, «Περιήγηση στα Μνημεία της Αργολίδας». Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας.
Δύο χιλιόμετρα περίπου βορειοδυτικά της Κοινότητας της Θερμησίας σε μικρή απόσταση από την ακτή του διαύλου Ερμιονίδας – Ύδρας υψώνεται ξαφνικά πάνω από καλλιεργημένα χωράφια και νεότερους πορτοκαλεώνες ένα συγκρότημα απόκρημνων ασβεστολιθικών βράχων με διεύθυνση νότια και ύψος 350 μ. περίπου. Τους βράχους αυτούς στεφανώνουν τα ερείπια του μεσαιωνικού Κάστρου της Θερμησίας.
Το όνομα Θερμησία ή Θερμήσι μας παραπέμπει στην αρχαιότητα. Με την μορφή Θερμασία το συναντούμε ως λατρευτικό επίθετο της θεάς Δήμητρας, που λατρευόταν ιδιαίτερα στην αρχαία Ερμιόνη και μπορεί να συνδεθεί με ασφάλεια με τις θερμές πηγές, που βρίσκονται κοντά σ’ ένα δεύτερο ιερό της Δήμητρας στα όρια της Ερμιονίδας. Χαρακτηριστικό είναι ότι ένας σχολιαστής του Παυσανία γράφει «Ερμιόνη τα Θέρμια», που σημαίνει ότι στον Μεσαίωνα, στον οποίο έζησε ο σχολιαστής, π Ερμιόνη ήταν πιο γνωστή με το όνομα Θέρμια και Θερμήσι, όπως μαρτυρούν και βενετσιάνικα έγγραφα σχετικά με τις αλυκές της περιοχής.
Το Κάστρο αποτελούν στην πραγματικότητα δύο χωριστές οχυρωμένες κορυφές. Το κυρίως Κάστρο βρίσκεται στον μεσαίο και μεγαλύτερο βράχο. Είναι τελείως χωρισμένος με βαθειά και απόκρημνη σχισμή από τον βορεινό. Ένας τρίτος βράχος, ο νοτιότερος και χαμηλότερος, δεν είχε ποτέ οχυρώσεις. Στο κυρίως Κάστρο φθάνει κανείς ύστερα από σχετικά δύσκολο σήμερα «σκαρφάλωμα» από την ΒΑ πλευρά. Η πλευρά αυτή δείχνει από κάτω εντελώς απρόσιτη, προσφέρει όμως δυνατότητες ανόδου. Φέρει σε όλη την έκταση της ισχυρό τείχος, που το στεφανώνουν οι πιο καλοδιατηρημένες επάλξεις σε σχήμα χελιδονοουράς.
Κάστρο Θερμησίας. Το σημείο εισόδου (ίσως θέση πύλης) στον ανατολικό βράχο. Φωτογραφία από τον ιστότοπο, «Καστρολόγος – Κάστρα της Ελλάδας.
Η πύλη του Κάστρου βρισκόταν στην νότια πλευρά προς την δυτική γωνία της. Σήμερα δεν σώζεται τίποτε από αυτήν. Σώζεται όμως το μεγαλύτερο τμήμα του τείχους, που στην πλευρά αυτή δεν είχε επάλξεις, εκτός από μία διπλή σειρά, που σώζεται στην ανατολική γωνία του. Διακρίνουμε πάντως επάνω στο τείχος 8-10 πολεμίστρες. Πίσω ακριβώς από το τείχος αυτό το πρώτο που βλέπουμε μόλις φθάσουμε επάνω είναι μία μεγάλη θολωτή δεξαμενή.
Κάστρο Θερμησίας. Η ανατολική πλευρά του ανατολικού βράχου με τη δεξαμενή. Φωτογραφία από τον ιστότοπο, «Καστρολόγος – Κάστρα της Ελλάδας.
Για το εσωτερικό του Κάστρου και τα υπολείμματα κτιρίων μέσα σ’ αυτό δεν είναι δυνατή ακριβής περιγραφή, γιατί δεν έχει γίνει ποτέ επιστημονική αποτύπωση. Υπάρχουν ωστόσο τα ερείπια της εκκλησίας, από τα οποία σώζεται σήμερα μόνο ένα μέρος του ανατολικού τοίχου της με ίχνη τοιχογραφιών, αρκετό όμως να μας δώσει πολύτιμες ενδείξεις για την εποχή ίδρυσης του Κάστρου. Πραγματικά ο τρόπος κατασκευής του – πρόχειρη επαρχιακά τοιχοποιία με οριζόντιες οδοντωτές διακοσμητικές ζώνες – μας οδηγεί στον 12ο βυζαντινό αιώνα, κι αυτό σημαίνει ότι το Κάστρο της Θερμησίας στην πρώτη μορφή του ήταν βυζαντινό Κάστρο. Οι μεταγενέστεροι κύριοι του Κάστρου, Φράγκοι και Βενετοί, θα ανανέωσαν ασφαλώς την οχύρωση και τα εσωτερικά κτίσματα σύμφωνα με την δική τους τεχνική.
Η θέα από το ύψος του Κάστρου είναι αφάνταστα εντυπωσιακή. Πολύ περισσότερο όμως πρέπει να είχε το Κάστρο της Θερμησίας για τους κυρίους του ιδιαίτερη σπουδαιότατα για τον στρατηγική του θέση. Όχι μόνο τα κοντινά παράλια – με τις σημαντικές σε όλο τον μεσαίωνα κι ως τον περασμένο ακόμη αιώνα αλυκές αλλά κι ολόκληρος ο Ερμιονικός κόλπος, περιοριζόμενος από τον νότο από την Ύδρα, βρισκόταν στην άμεση οπτική του ακτίνα.
Κάστρο Θερμησίας. Η οχύρωση του ανατολικού βράχου. Φωτογραφία από τον ιστότοπο, «Καστρολόγος – Κάστρα της Ελλάδας.
Η παλαιότερη είδηση που έχουμε για το Κάστρο της Θερμησίας πέφτει στο 1356. Το έτος αυτό ο απόγονος του τελευταίου Δούκα των Αθηνών Βάλτερ Ντε Μπριέν ο 2ος, ξεκινώντας για μία κρίσιμη μάχη στην Γαλλία – στην οποία και έχασε την ζωή του – συνέταξε διαθήκη, στην οποία ανέφερε όλες τις κτήσεις που οι Ντε Μπριέν κρατούσαν ακόμη στην Ελλάδα. Μεταξύ αυτών είναι και ένα Κάστρο με το όνομα ΛΑ ΤΡΕΜΙΣ, που αναγνωρίσθηκε από τους εκδότες της διαθήκης ως το Κάστρο της Θερμησίας.
Πραγματικά το Ναύπλιο, το Άργος και οι άλλες κτήσεις των Φράγκων στην Αργολίδα είχαν μείνει – και μετά την κατάληψη των Αθηνών από τους Καταλανούς (1311) – πιστές στους εντολοδόχους των Ντε Μπριέν – και περιήλθαν μόνο μετά το 1356, σύμφωνα με την παραπάνω διαθήκη, στους κληρονόμους των και συγκεκριμένα στην αδελφή του Βάλτερ, την Ισαβέλλα Ντ’ Αγγιέν.
Η κόρη της Ισαβέλλας, Μαρία Ντ’ Αγγιέν εγκαταστάθηκε στο Άργος και πήρε τον τίτλο της Δούκισσας του Άργους, όταν όμως ο άντρας της, ο Βενετός Πέτρος Κορνάρος σκοτώθηκε πρόωρα, π Μαρία προτίμησε να πουλήσει τις αργολικές κτήσεις της στην Βενετία παρά να τις υπερασπισθεί μόνη της εναντίον των ίδιων των Βενετσιάνων, που τις εποφθαλμιούσαν. Έτσι το 1388 όλες οι κτήσεις των Φράγκων στην Αργολίδα – και το Θερμήσι – φυσικά πέρασαν στα χέρια των Βενετών, που πλήρωναν στην Μαρία Ντ’ Αγγιέν 500 χρυσά δουκάτα τον χρόνο ως το τέλος της ζωής της.
Πριν όμως οι Βενετοί προλάβουν να εγκαταστήσουν τους δικούς τους διοικητές στις πόλεις και τα φρούρια της Αργολίδας ο δεσπότης του Μυστρά Θεόδωρος Β’ Παλαιολόγος κατέλαβε αιφνιδιαστικά το Άργος. Ακολούθησαν περιπλοκές στις σχέσεις με την Βενετία, στις οποίες αναμίχθηκαν η ισχυρή Φλωρεντινή οικογένεια των Ατσαγιόλι και οι Γενοβέζοι, με αποτέλεσμα να επιτευχθεί τελικά συμφωνία και οι Βενετοί για να εξασφαλίσουν οριστικά την Αργολίδα παραχώρησαν στον Θεόδωρο Β’ τα Μέγαρα και άλλες κτήσεις τους. Για το γεγονός αυτό έχουμε μία άμεσο μαρτυρία στην οποία αναφέρεται και το Κάστρο της Θερμησίας. Στο λεγόμενο «Χρονικόν Σύντομον», που ακολουθεί την Βυζαντινή Ιστορία του Δούκα, διαβάσουμε:
«Εις το 1394 εσυμφώνησεν ο Δεσπότης του Μορέως με την Αφεντία μας (Βενετία), και έδωσεν ο Δεσπότης της Αφεντίας μας το Άργος και το Θερμίσιον, και η Αφεντία μας έδωσεν του Δεστιάτη τα Μέγαρα και τον Πύργον του Μυλοποτάμου».
Η επόμενη μαρτυρία είναι του έτους 1437. Πρόκειται για έγγραφο του Δόγη της Βενετίας με ημερομηνία 24 Δεκεμβρίου 1437 προς τον Γενικόν Καπιτάνον του Ναυπλίου Τζοβάνι Μπάρμπο, με το οποίο δίνονται σ’ αυτόν οδηγίες πώς να απαντήσει σε διαμαρτυρία του Επισκόπου Αργολίδος για διάφορα θέματα. Ένα από αυτά είναι το δικαίωμα το παραχωρημένο από τον Δεσπότη του Μυστρά να διορίσει τον Φρούραρχο του Κάστρου της Θερμησίας – στα έγγραφα αναφέρεται ως Castum de Tirmisse – δικαίωμα που με το παραπάνω έγγραφο η Βενετία αναγνώριζε με τον όρο οι διοριζόμενοι Φρούραρχοι να είναι πιστοί και στα συμφέροντα της Βενετίας (αποστολή αλατιού στην Βενετία κλπ.). Λίγα χρόνια όμως αργότερα (14.10.1441) n Σύγκλητος της Βενετίας διατάζει τον Καπιτάνο του Ναυπλίου να βοηθήσει τον Πέτρο Garandolo να ανακτήσει το Κάστρο της Θερμησίας, «το οποίο κατέχει ακόμη ο Θεόδωρος Παλαιολόγος.
Τα Κάστρα και οι πόλεις της Αργολίδας έμειναν στα χέρια των Βενετών και μετά την εισβολή των Τούρκων στην Πελοπόννησο το 1460 (επτά χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως και την κατάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας). Τα κυριαρχικά δικαιώματα της Βενετίας στα σημαντικά Κάστρα της Μονεμβασιάς, Kορώνης, Μεθώνης, Ναυαρίνου, Ναυπάκτου κλπ. Επιβεβαιώθηκαν και με τους όρους της ειρήνης του 1479, που υστέρα από 16 χρόνια πολέμου υπέγραψε η Βενετία με τον Σουλτάνο.
Ειδικά για το «απόρθητο» φρούριο της Θερμησίας με τις περίφημες αλατοπηγές του (λευκό αλάτι) έγιναν πολλές συζητήσεις και ορίσθηκε Επιτροπή για να καθορίσει τα όριά του. Έχουμε τα ίδια τα κείμενα των συμφωνιών γραμμένα και ελληνικά (η ελληνική ήταν τότε η επίσημη γλώσσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας).
Σε μία άλλη διακοίνωση με ημερομηνία 17 Μαρτίου 1480 «προς τους ευγενεστάτους άρχοντας και πρεβεδούρα του Ναυπλίου» ο Σουλτάνος παραπονείται και καταγγέλλει, ότι «νυν δη τα κάστρα τα λεγόμενα Θερμίς και Βάτηκα και Αμπερτόκαστρο ήταν πρώτα εις την εξουσίαν της Αυθεντίας σας και εις τον καιρόν της μάχης επάρθησαν αφ’ ημών προς την αυθεντίαν σας. Το λοιπόν οι χρεοφειλέται και οι χαρατζάροι ευγένουν και ζημιώνουν τον τόπον μου…».
Παρακάτω ο Σουλτάνος ζητά «να χαλαστούσιν», δηλαδή να καταστραφούν τα κάστρα αυτά για να μη γίνονται καταφύγια των χρεοφειλετών των Τούρκων. Μεταγενέστερη όμως διακοίνωση της 30ης Απριλίου 1481 επιβεβαιώνει την παραχώρηση των Κάστρων στην Βενετία.
Όπως είδαμε, μεταξύ 1460 και 1480 οι Τούρκοι πίεζαν σκληρά τις Βενετσιάνικες κτήσεις στην
Ελλάδα, και διεξήχθησαν σε πολλές περιοχές σκληρές μάχες. Τότε είναι που οι Βενετοί χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά ελαφρό ιππικό από Έλληνες και Αλβανούς εναντίον των Τούρκων. Είναι το περίφημο σώμα των Στραντιότι (Stratioti), που τον 16ο αιώνα έδειξε σε όλη την Ευρώπη, πως η ελληνική ανδρεία δεν είχε εκλείψει. (Οι πιο έγκυροι μελετητές υποστηρίζουν πως το όνομα των Στραντιότι δεν προήλθε από την ελληνική λέξη στρατιώτης αλλά από την ιταλική στράντα, οδός, επειδή οι Στραντιότι δεν είχαν μόνιμα στρατόπεδο αλλά βρίσκονταν συνεχώς καθ’ οδόν). Αυτοί εστρατολογούντο κυρίως από την Λακωνία, αλλά σε πολλές πηγές αναφέρονται ως οι πιο γενναίοι οι άνδρες της Ναυπλίας και της Θερμησίας.
Κάστρο Θερμησίας. Φωτογραφία από τον ιστότοπο, «Περιήγηση στα Μνημεία της Αργολίδας». Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας.
Για 50 χρόνια μετά την ειρήνη του 1475 η Ελλάδα έπαυσε να είναι θέατρο συγκρούσεων μεταξύ Βενετίας και Σουλτάνου, γιατί και οι δύο ήσαν απασχολημένοι σε άλλες περιοχές. Οι συνθήκες ανανεώνονταν κάθε τόσο και οι Βενετσιάνικες κτήσεις μπόρεσαν να χαρούν μεγάλη περίοδο ευτυχίας πριν από την τελική καταστροφή.
Από μία έκθεση του Βενετού Προβλεπτού του Ναυπλίου του 1531 μαθαίνουμε ότι όλος ο πληθυσμός της Ναυπλίας, που περιελάμβανε και τα Κάστρα Θερμήσι και Καστρί Ναυπλίου, έφθανε μόλις τις 13300 ψυχές. Και μ’ όλα που οι κάτοικοι είχαν απαλλαγεί από τους τοπικούς φόρους ως αμοιβή για την γενναιότητά τους στον πόλεμο κατά των Τούρκων, τα οικονομικά της περιοχής δεν ήσαν καθόλου καλά. Από την ίδια έκθεση μαθαίνουμε, ότι οι κύριοι φόροι, που επέβαλε η Βενετία ήταν ο «ονικός» (για τα εισαγόμενα ζώα) και ο φόρος των αλυκών της Θερμησίας.
Στην περίοδο αυτή το Κάστρο της Θερμησίας διατηρούσε λοιπόν την πολιτική και στρατηγική σημασία του, αν και δεν είχε πια ισχυρή φρουρά και μόνιμη δύναμη. Σώζεται μία έκθεση του Καπιτάνου του Ναυπλίου Νικολάου Τζουστινιάνι του 1525, στην οποία αναφέρεται κατά λέξη ότι «το ΤΡΕΜΙΣ είναι ένα ασφαλές φρούριο, απόρθητο από την φυσική του διαμόρφωση, δεν φυλάσσεται όμως επαρκώς, διότι η φρουρά του αποτελείται από τον φρούραρχο – αναφέρεται και το όνομά του, Φραντσέσκο Μπολντού – και έναν μόνο ιππότη, κάποιον κύριο Ιερώνυμο! Αυτούς συνεχίζει η έκθεση, τους τοποθέτησε εκεί για 100 χρόνια (!) ο Προβλεπτής, ενδοξότατος στρατηγός Ντομένικο Τριβιζάν».
Κάστρο Θερμησίας. Φωτογραφία από τον ιστότοπο, «Περιήγηση στα Μνημεία της Αργολίδας». Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας.
Το 1537 ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής εκήρυξε τον πόλεμο κατά της Βενετίας και ο τουρκικός στόλος με τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, αφού απέτυχε να καταλάβει την Κέρκυρα, έπεσε επάνω στην Αίγινα, που ήταν τότε πυκνά κατοικημένη. Το νησί καταστράφηκε και 6000 γυναικόπαιδα σύρθηκαν στην σκλαβιά. Παράλληλα ο Κασίμ πασάς αγωνιζόταν να κυριεύσει τις Βενετσιάνικες κτίσεις στον Μοριά. Οι επιχειρήσεις μπροστά στο Ναύπλιο άρχισαν τον Σεπτέμβριο του 1537. Οι πολιορκημένοι έκαναν επιτυχημένες εξορμήσεις ως το Άργος και προξενούσαν μεγάλες απώλειες στους Τούρκους. Το μόνο που κατόρθωσε ο Κασίμ ήταν να καταλάβει το Καστρί, το εξωτερικό φρούριο του Ναυπλίου. Τελικά με την απειλή της πυρπόλησης οι υπερασπιστές του Ναυπλίου παραδόθηκαν και οι τελευταίοι Παλαιολόγοι αποκεφαλίσθηκαν στο Άργος.
Μετά από την εξέλιξη αυτή παραδόθηκε στους Τούρκους και το Θερμήσι. Να πώς διηγείται τα γεγονότα ο Μητροπολίτης Μονεμβασίας Δωρόθεος.
«Και επήγε λόγος εις τας ιδ’ Σεπτεμβρίου εις το Ανάπλι, ότι είναι μάχη και ήτο Μπαίλος τότε και Καπιτάνος του Ναυπλίου Βιτόρος Γκαρτζόνης … Και μετέπειτα επήγεν ο Κασίμ πασάς εις τους πύργους του Καστρίου και δεν μπόρεσε να τους πάρει και έκαψε τους και παραδόθηκαν δια να μη καγούν… τότε επήρε και τους Παλαιολόγους, τον κυρ Ανδρόνικον, τον κυρ Νικόλαον, τον κυρ Θεόδωρον και τον κυρ Δημήτριον εις το Άργος και έκοψε τα κεφάλια τους. Και τότε παρεδόθη και το Θερμήσι…».
Η δεύτερη Ενετική κυριαρχία στην Πελοπόννησο αρχίζει το 1686 και κρατά ως το 1715. Στις 22 Αυγούστου 1686 ο αρχιστράτηγος των Βενετών Φραγκίσκος Μοροζίνι κατέλαβε το Ναύπλιο. Λίγες μέρες νωρίτερα είχε καταληφθεί το Κάστρο της Θερμησίας. Αυτής της χρονιάς ακριβώς έχουμε ένα αξιόλογο ταξιδιωτικό έργο, του V. Coronelli (Βιντσέντζο Μαρία Κορονέλλι, εκδόθηκε το 1708), που σημειώνει ότι το ΤΕΡΜΙΣ είναι ένα φρούριο σε απόσταση 60 μιλίων από το Ναύπλιο, που κατελήφθει στις 13 Αυγούστου 1686 από τους Βενετούς. Λόγω της θέσεώς του δεν έχει ιδιαίτερη αξία μία περιγραφή του, προσθέτει, αλλά παραθέτει ένα σχέδιο του Α. Locatelli με την ένδειξη Castello di Temis (!) και χρονολογία 1691. Το 1692 σώζεται μία έκθεση του Προβλεπτή Gradenigo για τις αλυκές της Θερμησίας.
Το 1693 ο Μοροζίνι έλαβε εντολή της Γερουσίας της Βενετίας για νέες επιχειρήσεις κατά των Τούρκων. Με ολόκληρο τον στόλο του ήλθε στον Πόρο, όπου συνεκάλεσε πολεμικό συμβούλιο και αποφάσισε να επαναλάβει την επίθεση κατά του φρουρίου της Χαλκίδας, που είχε άλλοτε αποτύχει οικτρά. Για να εξασφαλίσει τον Αργολικό κόλπο διέταξε να οχυρωθούν η Ύδρα και οι Σπέτσες, τις οποίες υπήγαγε στην Υποδιοίκηση Θερμησίου.
Όπως βλέπουμε, το Κάστρο της Θερμησίας παίζει πάντα ακόμη ένα στρατηγικό ρόλο. Και στην «Σύντομη χωρογραφική περιγραφή της Πελοποννήσου» του Πιέρ Αντώνιο Πατσίφικο του έτους 1704 διαβάζουμε, ότι «επάνω σ’ ένα λόφο βρίσκεται ο οχυρωμένος βράχος, που ονομάζεται ΤΕΡΜΙΣ. Η περιοχή είναι κατάλληλη για την ύδρευση των πλοίων με αρκετή ευκολία, γιατί το κανάλι είναι βαθύ».
Κάστρο Θερμησίας. Φωτογραφία από τον ιστότοπο, «Περιήγηση στα Μνημεία της Αργολίδας». Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας.
Η σημασία του Κάστρου είναι ωστόσο πάντα πιο πολύ συνδεδεμένη με την αλυκή της περιοχής, για την οποία έχουμε μία ενδιαφέρουσα περιγραφή του Βενετσιάνου Μαρίνου Μικέλη του 1710. «Η επαρχία του Ναυπλίου έχει τα ιχθυοτροφεία του Δρεπάνου και του μυχού του Αργολικού κόλπου. Επίσης τα περίφημα αλατοπηγεία της Θερμησίας, που αποτελούνται από μεγάλη δεξαμενή αλμυρού νερού, που πηγάζει κοντά στην θάλασσα και έχει περίμετρο 400 βημάτων. Στην δεξαμενή αυτή χωρίς άλλη κατεργασία σχηματίζεται το αλάτι, που μαζεύεται σε μεγάλες ποσότητες στον βυθό της…».
Σε μία άλλη λίγο παλαιότερη (1708) Έκθεση του Προνοητού της Πελοποννήσου Άγγελου Έμο αναφέρεται το «το μικρό κάστρο ΤΕΡΜΙΣ πάνω σ’ ένα λόφο απέναντι από την Ύδρα, που προστατεύει την εκεί αλυκή». Και ένα αιώνα αργότερα (23 Μαρτίου 1807) διαβάζουμε σε επιστολή οπό το Κρανίδι: «Προεστώται και Επίτροποι της νήσου Ύδρας, τούτα την ώραν μανθάνομεν από εδικούς μας και από και από τον Γραμματικόν του αλατιού, όπου ήτον εις Θερμήσι και εφόρτωνε αλάτι τα καΐκια, ότι…». Κάστρο λοιπόν και αλατοπηγή είναι άρρηκτα συνδεδεμένα στην μακραίωνη διαδοχή ειρηνικών και ταραγμένων χρόνων.
Ας δούμε όμως και τις τελευταίες φάσεις της ιστορίας του Κάστρου μας. Με την Συνθήκη του Κάρλοβιτς (1699) ολόκληρος η Πελοπόννησος με την Αίγινα και την Λευκάδα κατοχυρώθηκαν στην Βενετία και ειρήνη επικράτησε για πολλά χρόνια. Το 1714 όμως ο Σουλτάνος Αχμέτ Α’ κηρύσσει τον πόλεμο κατά των Βενετών. Τον άλλο χρόνο καταλαμβάνει το Ναύπλιο και σε λίγο η τουρκική κυριαρχία σ’ όλη την Πελοπόννησο είναι οριστική ως το 1821, που οι Τούρκοι είχαν να κάνουν όχι πια με την αποικιακή δύναμη των Βενετών αλλά με την απόφαση των ιδίων των κατοίκων της πολύπαθης χώρας να ανακτήσουν την ελευθερία τους και να γίνουν κύριοι της πατρίδας τους.
† Λίνος Γ. Μπενάκης (1928-2022)
«Στην Ερμιόνη Άλλοτε και Τώρα», περιοδική έκδοση για την ιστορία, την τέχνη, τον πολιτισμό και την κοινωνική ζωή της Ερμιόνης, τεύχος 3, Οκτώβριος, 2009.
Ο Λίνος Γ. Μπενάκης ήταν ιστορικός της φιλοσοφίας, καθηγητής πανεπιστημίου, ερευνητής και Πρόεδρος, για μια πενταετία, της Εταιρείας Μελετών Ερμιονίδας.
Σχετικά θέματα:
- Το Φράγκικο πριγκιπάτο της Πελοποννήσου (τιμάριο Άργους, Ναυπλίου, Θερμησίας κατά τον 13º – 14º αιώνα)
- Η Α’ Βενετοκρατία στο τερριτόριο Ναυπλίου και τα φέουδα Θερμησίας και Καστρίου (Ερμιόνης) από το 1388-1540
- Θερμησιώτης Ηλίας (1788-1871)